Bacaksız Kertenkeleler Yılan Mıdır?

"Eğer ayakları da yoksa ne diye yılan olamıyorlar?" Bu soruyu Avustralya ile Yeni Gine çevresinde bulunan bacaksız kertenkelelerle ilgili doktora çalışmamı açıklarken bir çok kez sordular. 

Elbetteki yanıt soylarında. Bacaksız kertenkeleler yılan değiller. İşlevsel üyenin bulunmayışı pullu kertenkelelerde (kertenkeleler, yılanlar ile solucansı kertenkeleler) belki de bir düzine defa evrimleşmesi, bu vücut şeklinin bir çok iyi yanı olduğunu ortaya koymakta.

Yılanlar bu üyesizleşenler arasında dünyanın her yanına , ağaç tepelerinden açık okyanuslara, ayağımızın altındaki yere kadar kabaca 3000'e yakın türü yayılmış en başarılı soydur.

Doğrusu üyesizlik dediğimiz olgu özellikle gizli-saklı bir yaşam tarzıyla ilişkili. Birçok bacaksız kertenkele yaşamlarını yeraltında geçirirler, ayrıca yılanların kökeniyle ilgili önde gelen bir hipotez onların kazıcı atalardan evrimleştiği öne sürmekte (her ne kadar bazı bilim insanlarına göre yılanların öncülleri mozazor olarak da bilinen sucul kertenkeleler olsa da).

Bu kadar sözden sonra, yılanları diğer bacaksız kertenkele çoğunluğundan ayırabilmenin bir kaç yolu var. Söz gelimi yılanlar diğer üyesiz kertenkele kuzenlerine göre daha uzun bir vücut ile kısa kuyruklara iyedirler. Dahası yılanların gözkapağı ile dış kulağı yokken çoğu kertenkelede bunlar vardır. Ayrıca bir çok bacaksız kertnekelede bazı küçük üye artıkları bulunmaktayken yılanlarda herhangi bir dış eklenti görülmez.

Yılanlar ile üyesiz kertenkeleler arasında bir çok ekolojik ayrım da görülmektedir. Yılanlar sık olmayan aralıklarla büyük avlar yakalamı seçerken, kertenkeleler böcek gibi küçük boyutlu canlıları sıklıkla tüketmeye eğimlilerdir.

Ama bu ilkelere her zaman güvenemezsiniz. Söz gelimi piton ile boa yılanında kur ile çiftleşme sırasında kullandıkları pek gelişmemiş arka ayaklar bulunur. Yüksek lisansta üstünde çalıştığım Lialis burtonis adlı bacaksız kertenkelenin de tıpkı bir yılan gibi, göz kapakları yoktu. Beslenmesi de aşağı yukarı yılan gibiydi, kendi kütlesinin yarısına kadar başka kertenkelelere saldırıyor, onları boğup bütünüyle yutuyor.