''Aşure Ağacı'': Aynı Anda 40 Farklı Meyve Veren Bitki!

Syracuse Üniversitesi Sanat profesörlerinden Van Aken, bir çiftlikte büyümüş. Sanatçılıkla sürdürdüğü yaşamında edindiği bilgileri aile çiftliğinde öğrendikleriyle birleştirince, 40 meyveli bu şaşırtıcı ağacı geliştirmesi mümkün olmuş.

2008 yılında, New York Eyaleti Zirai Araştırma İstasyonu'ndaki bir meyve bahçesinin ödeneksizlikten kapanacağını öğrenen Van Aken, atalık, antika ve yerli meyve çeşitlerinin yetiştirildiği ve kimi ağaçları 150-200 yaşında olan bu bahçenin kapanmasının bu eski ve az bulunur meyve çeşitlerinin de yok olması anlamına geleceğini bildiğinden, meyve bahçesini satın almış. Sonra da, değişik ağaç türlerini tek bir ağaç gövdesine aşılamak üzere çalışmaya başlamış.

250 değişik çekirdekli meyve ile çalışan Van Aken, her birinin çiçeklenme dönemini bir zaman dizgesine yerleştirip bir kaç tanesini anaç ağacın köklerine aşılamakla başlamış işe... Anaç iki yaşına geldiğinde, bu kez de göz aşılarına başlamış. Durgun göz aşısında, bir meyve ağacından gözü olan bir dal parçası alınıp anaca eklenir, bantlanır ve kışı uyuyarak geçirir. Eğer aşı başarılı olursa, ertesi ilkbaharda, göz uyandığında dal budanır ve aşılı parça büyüyerek yeni meyve dalını oluşturur.

Yaklaşık beş yıl sonra, Van Aken ilk “40 meyve” ağacını (Ç.N.: ya da, Bilim Kazanı'ndan Ilker Oztop'un güzelim çevirisiyle “aşure ağacı”nı) tamamlamış.

Yılın büyükçe bir bölümünde, Van Aken'ın aşure ağacı, bildiğimiz ağaçlardan farksız görünüyor. İlkbahar geldiğindeyse, pembe, beyaz, kırmızı, mor, rengarenk çiçeklere bürünüp, yaz aylarında erikler, şeftaliler, nektarinler, kirazlar, bademlerle donanıyor. 

Güzelliği kadar dünyadaki çekirdekli meyve türlerinin çeşitliliğinin korunması açısından da ağacın değeri büyük. Ticari meyve yetiştiriciliğinde, meyvenin raf ömrü, büyüklüğü, ve görünümü tadından önemlidir. Bu yüzden de, binlerce meyve çeşidinin ancak birkaçı ticari olarak tercih edilir, en lezzetli ya da en besleyici çeşitler olmasalar da...

Van Aken bugüne kadar tam 16 aşure ağacı yetiştirmiş. Ağaçlar A.B.D.'nin müzelerinde, toplum merkezlerinde ve kişisel sanat koleksiyonlarında yaşıyor. Şimdi, bir kentte bu ağaçlarla küçük bir meyve bahçesi oluşturmayı planlıyor. Akla gelen ilk sorulardan biri, bu ağaçlardan toplanan meyvelere ne olduğu... Van Aken cevap veriyor: 

Bahçelerinde aşure ağacı olanların bana anlattığına göre, ağaç hem meyve çeşidi hem de meyve miktarı bakımından mükemmel. Üstündeki meyvelerin hepsini ne yapacağınızı bilemediğiniz bir meyve ağacı yerine, çeşit çeşit meyvesini azar azar toplayabileceğiniz bir ağacınız var. Üstelik, meyveler farklı zamanlarda olgunlaştığı için, Temmuz'dan Ekim'e meyve toplamayı sürdürebiliyorsunuz.

Çeviren: Aysen Ertur (Bilim Kazanı)