Arkeoloji Nedir?

Arkeoloji, eski dönemlerde yaşamış insanları ve onların geride bıraktığı eserleri inceleyen bilim dalıdır. Bilimsel çalışmalar, pek çok kalıntının incelenmesiyle gerçekleştirilir. Basit eşyalar, piramitler, tapınaklar ve mezarlar; incelenen kalıntılar arasında yer alır. Yapılan çalışmalar sayesinde geçmiş insan yaşamlarıyla ilgili detaylı bilgilere ulaşılır. Peki ama arkeoloji tam olarak nedir? Kapsamı ve daha fazlası!^[1]

Tarihsel Bir Yapbozu Bir Araya Getirmek

Eski zamanlarda yaşamış insanlar hakkında nasıl bilgi sahibi oluyoruz? Eğer ki geride yazılı herhangi bir kayıt bırakmadılarsa hangi tanrılara taptıktıklarını, ne yiyip ne içtiklerini veya ne tür kıyafetler giydiklerini nasıl biliyoruz?

Uzun zaman önce yaşamış insanlar hakkında bilgi edinme yollarımızdan biri arkeolojidir: geride bırakılanlar aracılığıyla geçmiş yaşamın incelenmesi. Bir arkeolog bir çömlek, mezar ya da bir yapının kalıntılarını bulabilir. Her bir keşif yapbozun birer parçası gibidir. Arkeolog, uzun zaman önce yaşamın nasıl olduğuna dair bir resim oluşturmak için bu parçaları bir araya getirmeye çalışır.

Geçmişe Dair İpuçları

Antropologlar hem geçmişte hem de günümüzde insanları ve kültürleri inceler. Arkeoloji ise antropolojinin geçmişe odaklanan özel bir dalıdır.

Bütün bilim insanları gibi arkeologlar da işe, ''Bu antik kent neden terk edildi?'' benzeri, keşfetmek istedikleri bir soru ile başlar. Daha sonra kazı yaparak kanıtları bir araya getirir ve bu kanıtları laboratuvarda analiz eder. Son olarak da analiz çıktılarını başkalarıyla paylaşır.

Saha Çalışması: Asıl Kazı Burada Başlar

Antik bir kültüre ait kalıntıları bulmak bulmak kolay değildir. Yıllar geçtikçe yapılar ve buluntular toprak, moloz ve hatta diğer tabakaların arasında kalır. Dolayısıyla arkeologlar bu kalıntılara ulaşmak için kazı yapmak durumundadır. İlk handikap kazı yapılacak doğru yeri, yani yerleşmeyi bulmaktır.

American Museum of Natural History

Arkeologlar öylesine herhangi bir yeri kazmazlar. Çalıştıkları dönem ve topluluk hakkında sorularına cevap bulabilecekleri bir yerleşim alanı ararlar. Bu, çok fazla planlama ve araştırma gerektirir. Kazı başlamadan önce arkeologlar alanı inceler ve ardından nerede kazacaklarına karar vermelerine yardımcı olması için alanın haritasını çıkarırlar.

Bir Çağın Kanıtı

Geçmiş hakkında bize bilgi veren birçok türde kanıt var: görkemli piramitler, antik bir şehrin kalıntıları, çanak çömlek parçaları hatta basit bir çöp çukuru. Her kanıt parçasının ortak özelliği, zamana direnmiş olmaları.

Kumaş, ahşap, yiyecek gibi geçmişe ait çoğu şey zamanla çürür. Kil, metal ve taştan üretilen şeyler ise çok daha uzun süre dayanır. Nelerin günümüze kadar ulaştığı çevreyle de bağlantılıdır. Yağmur ormanlarında ahşap bir mızrak bozulur ve çürür. Ancak çölde aynı mızrak kuru hava sayesinde korunabilir.

Buluntuların Belgelenmesi ve Kaydı

Bir alan kazıldığında, aynı zamanda tahrip de edilir. Bundan dolayı arkeolojik bir yerleşimdeki her şeyin doğru ve ayrıntılı kaydını tutmak oldukça önemlidir.

Arkeologlar kazı esnasında buluntuların yerini takip edebilmek için ızgara sistemi oluştururlar. Ayrıca tüm buluntuların çizimi yapıp fotoğraflarını çekerler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Tüm bu bilgiler, arkeologların daha sonra alanın resmini yeniden oluşturmalarına yardımcı olur. Oluşturulan kayıtlar o alanla ilgilenen diğer bilim insanlarıyla paylaşılır. Ayrıca sizin gibi gelecek nesil bilim insanları için de bırakılacaktır!

American Museum of Natural History

Laboratuvarda Keşifler Yapmak

Arkeologlar bir kazıyı tamamlandıktan sonra laboratuvar çalışmaları başlar. Burada bulgularını dikkatlice ölçerek, tartarak, çizerek ve karşılaştırarak analiz ederler. Ne zaman yapıldığı ve nasıl kullanıldığı hakkındaki soruları yanıtlamaya çalışırlar. Bulunan nesneleri bir grup halinde inceleyerek daha da fazla şey öğrenebilirler.

Arkeologlar öğrendiklerini kitaplar ve makalelerde yayınlar. Diğer teorileri destekleyebilir veya karşı çıkabilirler. En önemlisi tartışmaya yeni fikirler getirirler. İşte bilim budur!

Koleksiyonlara Doğru

Amerikan Doğa Tarihi Müzesi gibi birçok yer dünyanın dört bir yanından eser topluyor. Müzede sergilen eserler bu devasa koleksiyonların yalnızca küçük bir kısmını oluşturuyor. Müze dolapların rafları kaseler, aletler, maskeler ve tekstil ürünleri gibi binlerce eserle dolu.

Bilim insanları bu koleksiyonları bir kütüphane gibi kullanıyor. Kendi araştırmaları için eserleri incelemeye geliyorlar. Koleksiyonlar uzak yerlerden ve uzun zaman önce ortadan kaybolmuş eski kültürlerden kalan eserleri görme fırsatı sunuyor.