Ak karınlı ebabil (Tachymarptis melba)

Pedram Türkoğlu

Gözlem Bilgileri

Fazlası ile çevik ve hızlı oldukları için çekimler esnasında bizi oldukça yoran ak karınlı ebabil kuşu. Zonguldak'ta her sokakta denk gelebilirsiniz.

Tanım ve Genel Bilgiler

Ayakları kısa olduğu için düz zeminde dik duramazlar; ancak dikey alanlara tutunabilirler. Bu arkadaşlar küçük kuşlardır ve çatal benzeri kuyrukları nedeniyle sürekli olarak kırlangıçlar ile karıştırılırlar. Yaygın ebabilden (Apus apus) büyüktürler ve karınları beyazdır. İlkbaharda binaların köşelerine ve yüksek kayalıklara yuva yaparlar.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Eskiden Apus cinsi içerisinde sınıflandırlırken modern taksonomik araştırmalar ile Tachymarptis isimli yeni bir cinse atandı.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Kuvvetli göçmenlerdir ve kışı genelde diğer birçok göçmen kuş gibi Afrika'da geçirdikten sonra yazları kuzeye göç ederler. Amerika kıtasında hiç bulunmazlar.

Davranış ve Etoloji

En ilginç özellikleri ise uzun süreler boyunca hiç yere inmeden uçabilirler! Hatta su içerken ve uyurken bile uçarlar! Nasıl mı anlaşıldı? Yapılan bir araştırmada yaklaşık 7 ay boyunca hiç yere inmeden uçan ebabiller izlenmiş. Nature'da yayımlanan makalede, ilk defa 200 gün kesintisiz uçan bir kuş türüne rastladığı rapor edildi. Göç zamanı 6 tane ebabile mikro sensörler yerleştirildi ve yolları aylarca izlendi. Sadece 3'ünden geri dönüş alındı; ancak bu makale için oldukça yeterli bir sayıydı. Arada dik duvarlardan destek alarak havada dinleniyorlar sadece.

Pedram Türkoğlu

Uçarken uyuma, göçmen kuşların çoğunda mevcut olan bir davranış. Eskiden bu uyku çeşidinin yunuslar gibi sadece unihemisferik (tek beyin loblu) olduğu düşünülse de Fregatidae kuşları üzerinde yapılan son çalışmalar ışığında Yavaş Dalga Uykusunun (SWS) ve hatta REM uykusunun dahi birkaç saniyeliğine görüldüğü anlaşıldı. Kuşlar, termal hava akımları ile daireler çizerek yükselirken tek taraflı beyin lobu dinlenmeye geçebiliyor. Böylece beynin yarısı dinleniyor. Aynı şekilde uçarken de saniyelik olarak REM uykusu görülebiliyor. REM uykusunda kas tonusu kaybı yaşandığı için riskli olsa da memelilerdeki kadar uzun sürmüyor.

Diyet ve Metabolizma

Kırlangıçlar gibi uçarken böcekleri havada kaparlar. Birbirleri ile yakın akraba olmasalar da yakınsak evrimin (convergent evolution) güzel bir örneğidir. Aynı davranışı yarasalar da sergiler.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Şehir içinde grup halinde hızlıca bağıra çağıra uçtuklarından dolayı sıklıkla binaların balkonlarına düşebilirler. Tekrar uçmakta zorlandıkları için elle uçurmak gerekebilir.

Sosyokültürel inançlar arasında da yer alırlar. İslamiyet inancına göre Fil Ordusu'na karşı sürü halinde taş bırakarak, onları geri püskürtmüşlerdir.