Gerçeğe en yakın bilgi türü bilim. Elbette bilimsel gerçekleri kendi çıkarları için saptıran kişiler olabilir ama bu bilime bir paranoya ile yaklaşmamız ya da tam tersi sorgulamadan kabullenmemiz gerektiği anlamına gelmiyor. Bu sorunu çözmek çok basit. Şüphecilik. Şunu baştan söyleyeyim: "Büyük oyun, bilim lobisi veya bilim insanları akademik baskı yapıyor." gibi komplo teorileri bilimin yapısı itibariyle kendini çürütmektedir. Bunun için bu cevabımı okuyabilirsiniz. Komplo teorilerini çözdüysek işin zor kısmına gelelim.
Günümüzde Skeptisizm (ya da diğer adıyla Şüphecilik) birçok kişi tarafından yanlış anlaşılmaktadır ve sıklıkla İnkârcılık (İng: Denialism) ile karıştırılmaktadır. İnkârcılık, karşımıza konulan tüm kanıtlara rağmen onları görmezden gelme durumudur, ancak bilimsel şüphecilikte bu yoktur. Bilimsel şüpheciliğin kalbinde Eleştirisel Düşünce (İng: Critical Thinking) yatar. Şüphecileri eleştiren insanlar onları genellikle kapalı fikirli olmakla itham ederler, ancak genel amaç öne sürülen iddiaların ne kadar Kanıta Dayalı (İng: Evidence-Based) olduğu ve Bilimsel Metodolojiye (İng: Scientific Methodology) ne kadar sadık kaldığını ortaya çıkarabilmektir. Tanım gereği her bilim insanı ve her araştırmacı bir şüpheci olmalıdır. Aksi taktirde günümüzde gördüğümüz gibi birbirinden hatalı ve bazı durumlarda zararlı bilgilerin yayıldığını görebiliriz.
Eğer birer skeptik olarak karşınıza çıkan iddiaları düzgünce incelemek istiyorsanız, gökbilimci Carl E. Sagan'ın Zırvalık Saptama Kiti'ni (İng: Baloney Detection Kit) özetleyecek şekilde Skeptic Magazine'in baş editörü Michael Shermer tarafından hazırlanan bu listedeki soruları ön planda tutunuz:
- İddianın kaynağı ne kadar güvenilir?
- Kaynak benzer iddiaları mı sunuyor?
- İddialar başkaları tarafından doğrulandı mı?
- Dünya'nın işleyişiyle uygun mudur?
- İddiayı yalanlamaya çalışanlar oldu mu?
- Ağır basan kanıt neye işaret etmektedir?
- İddia sahibi bilimin kurallarına uymakta mıdır?
- İddia sahibi kendi teorisini destekleyen pozitif kanıt sunuyor mu yoksa diğer teoriyi destekleyen kanıtı mı inkâr ediyor?
- Yeni teori eski teori kadar birçok olayı açıklayabiliyor mu?
- İddia sahibinin kişisel inançları, ideolojileri ve dünya görüşü araştırmasını yönlendiriyor mu yoksa tam tersi mi?
Bu tür sorular sorarak, sorgulayarak iki tarafa da bakıp bağımsız veri hatlarınca desteklenen verileri bulabilir ve gerçeğe daha yaklaşabiliriz. Yani bir paranoyaya kapılıp bilimi suçlamaktansa bu sorunun üstesinden kendimiz gelmeliyiz. Bilimsel olarak şüpheci olmayıp çaba sarf etmeden zaten gerçeğe ulaşamayız. Evet zor olacak, çok çaba gerektiriyor ama paranoyadan çok daha iyi bir yöntem olacaktır.
Kaynaklar
- A. B. Acar. Skeptikler Kılavuzu: Şüpheciler İçin Kısa Bir Rehber. (21 Aralık 2013). Alındığı Tarih: 1 Eylül 2020. Alındığı Yer: Evrim Ağacı doi: 10.47023/ea.bilim.1797. | Arşiv Bağlantısı
