Hayır. "Karanlık madde + karanlık enerji"nin etkilerini güçlü nükleer ve elektromanyetik kuvvetlerle aynı terazide tartmak doğru değil; üstelik karanlık enerji, iki cisim arasında taşınan bir kuvvet değil. Dolayısıyla bu ikisini "toplam güç" diye toplayıp diğer ikiliyle eşitlemeye çalışmak, ölçek ve kavramları karıştırmak anlamına geliyor.
Nasıl kıyaslamalıyız? Fizikte güç karşılaştırması, boyutsuz bağlanma sabitlerine (coupling) bakılarak yapılıyor. Güçlü kuvvetin bağlanması enerji ölçeğine göre koşuyor; birkaç GeV düzeyinde büyüklük sırayla 0,1 ile 1 arasında geziyor. Elektromanyetik için ince yapı sabiti (). Kütleçekimin proton ölçeğindeki boyutsuz eşleniğiyse . Bunun pratik anlamı ne? İki proton arasındaki saf kütleçekimin, Coulomb kuvvetine oranı yalnızca \. Yani mikroskobik ölçekte kütleçekim neredeyse yok hükmünde.
Kozmik ölçekteyse tablo değişiyor; çünkü menzil ve birikme önemli. Güçlü kuvvet kısa menzilli, elektromanyetik uzun menzilli olsa da büyük ölçeklerde yükler genellikle nötrleniyor; kütleçekimse hep aynı yönde toplanıyor. Bu yüzden karanlık madde, galaksilerin ve kümelerin kütleçekim potansiyelini belirliyor. Karanlık enerji de, denklem-değeri olan, uzaya düzgün dağılmış bir enerji yoğunluğu gibi davranıp genişlemeyi hızlandırıyor; bu, "cisimleri iten" yerel bir kuvvet değil, genel görelilikte eğriliği yeniden ayarlayan arka plan bir terim. Haliyle "karanlık madde + karanlık enerjinin çekimini" sayısal olarak toplayıp "güçlü + elektromanyetik"le eşitlemeye kalkmak, basketbol sayısını yüzme derecesiyle toplamak gibi. Sonuç olarak da: Atom-altında güçlü ve elektromanyetik ezici biçimde baskın; kozmolojide ise kütleçekim üzerinden karanlık bileşenlerin dinamiği belirleyici. İkisini 'eşitleyen' tek bir güç skalası yok.
Kaynaklar
- Eite Tiesinga, et al. (2021). The 2018 Codata Recommended Values Of The Fundamental Physical Constants. Reviews of Modern Physics, sf: 025010. doi: 10.1103/RevModPhys.93.025010. | Arşiv Bağlantısı
- Nabila Aghanim, et al. (2020). Planck 2018 Results. Vi. Cosmological Parameters. Astronomy & Astrophysics, sf: A6. doi: 10.1051/0004-6361/201833910. | Arşiv Bağlantısı