Evrim dediğimiz sadece kemik, kas, diş meselesi değildir bundan çok çok fazlasıdır kültür dil... İnsan evrimi zihinsel, sosyal ve kültürel katmanlarla iç içe ilerlemiş ve ilerleyenmey devam eden bir süreçtir. Sosyal çevre, kültürel yapı ve grup içi davranışlar, genetik evrimi doğrudan etkileyebilmektedir.
Sosyal Davranışlar Genetik Evrimi Nasıl Etkilemektedir?
Evrimde hayatta kalmak ve üremek esastır. Ama insan gibi sosyal türlerde, bu başarı bireysel becerilerden çok grup içinde nasıl işlediğine bağlıdır.
Empati kurabilen, yalanı sezebilen, işbirliği yapabilen bireyler bazen kendi gruplarında daha çok kabul görür ve bu özelliklere sahip bireylerde daha çok üreme şansı elde edebilir. Bu da onların genetik özelliklerinin nesilden nesle aktarılması anlamına gelir. Yani sosyal davranışlar, doğal seçilimde bir tür filtre gibi çalışmaktadır.
"İnsan beyni, sadece dış dünyayı anlamak için değil, diğer insanları anlamak için evrimleşmiştir."
Robin Dunbar (Dunbar Sayısı kuramı)
Peki Kültür Genetik Evrimi Nasıl Yönlendirir?
Buna bilimsel adıyla kültürel evrim - genetik evrim etkileşimi (gene–culture coevolution) denir. Ve bu etkileşim çift yönlüdür.
Örnek: Laktoz Toleransı
İlk insanlar süt içemezdi. Çünkü yetişkinlikte laktoz enzimi kapanırdı. Ama bazı toplumlar hayvancılık kültürünü benimsedi. Süt içenler laktozu sindirebilen mutasyonlara sahipti ve bu genetik avantaj haline geldi. Kültürde genetik değişim yarattı.
Örnek: Dil Yetisi
Dil, kültürel bir icat gibi görünür. Ama dili kullanmak için gelişmiş fonolojik ve semantik işleme kapasitesi gerekir. Dili iyi kullananlar grup içinde daha çok saygı, eş, işbirliği, kaynak buldu buda daha çok çocuk demektir.
Yani kültürel baskılar, hangi genlerin avantajlı olduğunu yeniden tanımlamaktadır
Sosyal Ortam ve Eş Seçimi Genetik Filtre mi?
İnsanlar genellikle belirli kişilik, statü, dış görünüş veya zeka özelliklerine göre eş seçer. Bu seksüel seçilim dediğimiz süreçtir. Zeka, mizah, sosyal beceri gibi özellikler, doğrudan genetik değilmiş gibi görünür ama kalıtsal temellere sahiptir. Eğer belli kültürlerde bu özellikler "çekici" kabul edilirse onlar genetik olarak seçilmeye başlar.
Yani kültür, kimin genlerinin çoğalacağına karar verir. İnsan evrimi sadece “doğal seçilim” değil, sosyal seçilim ve kültürel seçilim ile de şekillenmiştir. Kültürlerimiz, “fiziksel olmayan ama kalıtsal” bir baskı aracıdır. Sosyal normlar, değerler ve davranışlarımız hangi bireylerin başarılı olacağını ve böylece hangi genlerin aktarılacağını belirlemektedir. Evrimi sadece doğanın değil, toplumun da elleri şekillendirir.
Kaynaklar
- T. W. Deacon. (1997). The Symbolic Species: The Co-Evolution Of Language And The Brain. ISBN: 9780393317541. Yayınevi: W. W. Norton Company.
- J. Henrich. (2017). The Secret Of Our Success: How Culture Is Driving Human Evolution, Domesticating Our Species, And Making Us Smarter. ISBN: 9780691178431.
