Zamanı oluşturan şey nedir?

Zamanı ortaya çıkaran olgu evrenin genişlemesidir. Evrenin genişlemesi lokal evren noktalarında entropinin artışını sağlar ve tüm hareketlerin de bu nedenle sebebidir. (hareketleri mesela ısının sıcaktan soğuğa akmasına neden olan hareketler gibi çünkü lokal ısı değişimleri ve farklılıkları evrende zamanın var oluşuna bağlıdır. Termal dengeye gelmiş ve dolayısıyla ısı akışının olamayacağı bir sistemde entropi değişimi olmaz. Tabi entropi değişimi olması için lokal evren bölgelerinde entropisi daha düşük yapılar var olmalıdır. Bu da bigbanga kadar uzanan bir süreçtir. Yani evrendeki lokal olarak entropisi düşük tüm yapılar bigbanga kadar uzanan bir geçmişe giden bir var oluş sürecine tabidir. Bu durum da ilginçtir çünkü evrende oluşan mesela ilk galaksiler bigbangın sonrasındaki enerji dağılımındaki farklılıklara dayanır. Yani ilk galaksilerin ortaya çıkacağı bigbangın ilk anında bellidir. Tabi bu ilk galaksilerden sonra diğer galaksilerin varoluşu da ilk galaksilerin var oluşuna bağlı ise (ki öyledir) evrende tüm var oluş aslında benzersiz bir tarihe sahip hale gelir ve yukarıda bahsettiğim şekilde her lokal entropi bölgesi tesadüfen değil kendisinden önceki nedensel sürece bağlı olarak önceden belli olarak ortaya çıkıyor demektir. Kısacası bu tabloda evrende tesadüf diye bir kavram yoktur. ) Yani evren genişledikçe birim alana düşen enerji gittikçe azalır. Elbette madde bu azalışa direnç gösteren yapıdadır ancak mutlaka ne kadar dirençli olursa olsun her maddenin zamanla enerjisi diğer maddelere (entropi direnci daha düşük maddelere) göre görece daha yavaş olsa da yine de azalır. Evrende bu nedenle zamana tabi olmayan hiç bir şey yoktur. Kara delikler bile evrenin genişlemesine bağlı şekilde Hawking ışımasıyla zamanla buharlaşır ve trilyonlarca yılda da olsa dağılırlar. Evrenin genişlemesi tüm hareketlerin ve zamanın var olmasının ve akmasının da nedenidir. Zaman denilince öncelik-sonralık ilişkisini anlayanlar evrendeki spesifik olan zaman kavramına dair bir kavrayışa sahip değillerdir çünkü öncelik sonralık ilişkisini tek başına göstermeyip özellikle evrendeki zaman kavramı bundan çok daha özel ve özellikleri olan veya özellikleri ortaya çıkaran bir olgudur. Evrendeki zaman kavramını mutlak bir algılayla sadece öncelik ve sonralık ilişkisi olarak düşünmek aynı zamanda büyük bir hatadır. Evren hiç bir olay büyük veya küçük aslında kendisini tekrar etmez tekrar diye bir şey yoktur. Evrenin hiç bir anı digeri ile eşit değildir. Bu nedenle evrende döngüsellik sadece lokal konularda olabilir ama döngüler de yine lokal zaman dilimlerinde geçerlidir. Yeterince zaman sonra o döngüler de mutlaka bozulacaktır. Bu nedenle evrendeki zaman kavramını burada belirttiğim evrensel çapta kavramak gerekir. Aksi halde zamana dair tüm düşünce biçimleri evrendeki zamana değil kendi algımızdaki zamanın evrensel değil lokal özelliklerine dair bir algılama biçimi olacaktır ve hatalı da olacaktır.