Şimdi Cumhuriyet kurmak, hatta hemen sosyalizm inşa etmek çok romantik düşünceler, ama Engels ve Marx'ın ifade ettiği gibi, ileri bir sistemin kurulabilmesi için, toplumsal sınıfların bir önceki sistemi yaşamış, sindirmiş ve aşmış olması gerekli. Örneğin bir sosyalizmin kurulabilmesi için endüstri devriminin yaşanmış, işçi ve burjuva sınıflarının oluşmuş, kapitalizmin tıkanma aşamasına gelmiş, sınıfların birbiriyle çatışmış, ve işçi sınıfının kazanmış olması gerekiyor. Osmanlı döneminde ise bırakın endüstriyi ve işçi sınıfını, kapitalizmi ve erken cumhuriyeti kurabilecek bir burjuva sınıfı bile yoktu.
Ulema tayfası herhangi bir teknolojik gelişme ve endüstrileşmenin önünde engeldi: "(...) o dönem Osmanlı ulemasının ve toplumun İslami anlayış biçiminin sanayileşme yoluyla gerçekleşecek bir zenginleşmeye pek elverişli olmamasıdır. Osmanlı fakihlerin bir kısmının kamu ya da özel teşebbüs eliyle iş yapma konusunda azimet ağırlıklı fetvaları ile bazı tasavvufi yorumların toplumun teşebbüs ve rekabet yönündeki zihniyetini kısıtlamıştır. Böylece, toplumun dini referanslı iktisadi zihniyet birikimi ve çoğunlukla yenilgilerle sonuçlanan savaş ortamı üretme, büyüme ve zenginleşme gibi hususlara yeterince fırsat vermemiştir. İlk çağlardan sonra, İslam dünyasında bilhassa gerileme dönemlerinde asırlardır İslam iktisat düşüncesine büyük ölçüde hâkim olan devletçi-korumacı iktisat ahlakı ve zihniyeti ile politikalar, Osmanlı döneminde de (yine bilhassa gerileme dönemlerinde) piyasa sürecini ve girişimci-rekabetçi ekonomik ortamın gelişmesini önemli ölçüde sınırlamıştır (Ekrem Erdem, "Sanayi devriminin ardından Osmanlı sanayileşme hamleleri: sanayi politikalarının dinamikleri ve zaafiyetleri" 2008)
Bunla bağlantılı bir sorun ise Osmanlı ekonomisinin fetihler aracılığıyla gelen "ganimet" ile, yani sıcak para ile dönmesi. Uzun vadede bu kolaycılık herhangi bir sanayi oluşumuna olanak sağlamıyor. Dolayısıyla, yapılması gereken şey muhtemelen, gelen ganimetlerin (ki gerileme döneminde artık ganimet gelmiyordu, yani bu kurtarma projesi için artık çok geçti) en azından bir kısmını sanayi yatırımına dönüştürecek bir burjuva kesiminin oluşmasına ve gelişmesine, zamanla hanedan ve feodal kesimle çelişip sermayeyi kendi elinde toplamasına olanak sağlamak olurdu.
Ancak bu aşamadan sonra, yani burjuvazi baskın güç olarak ortaya çıkınca, burjuvazi ile çelişmeye başlayan gerçek bir işçi sınıfı da oluşur ve zamanla belirleyici güç haline gelip, toplumu demokrasiye ve sosyalizme doğru ilerletmeye başlardı. Burjuvazi ile güçlü bir işçi sınıfı arasındaki çatışma aynı zamanda kaçınılmaz olarak burjuvazinin makineleşmeye, yani teknolojiye yatırım yapmasına yol açar, dolayısıyla toplumun bilimsel gelişmeyi yakalamasını sağlardı.
Kaynaklar
- K. Marx. Kapitalizm Öncesi Ekonomi Şekilleri. (4 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 4 Şubat 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
- H. Yurtsever. Tarihten Güncelliğe Sınıf Savaşları Ve Devlet. (4 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 4 Şubat 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
- F. Engels. Feodalitenin Çöküşü Ve Burjuvazinin Yükselişi. (4 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 4 Şubat 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
