Takma Kollar ve Bacaklar (Prostetikler): Bilim, İnsan ve Diğer Hayvanlarda Uzuv Yitimlerini Nasıl Onarıyor?

Güzel olmak için "bütün" olmanıza gerek yok. Kimse kusursuz değildir, doğa da değildir. Ancak istemsiz olarak ortaya çıkan hataları, doğanın kusurluluğundan kaynaklanan sorunları, bilimle aşabiliriz!

Biyonik dış iskelet takımlarını düşündüğünüzde, akla sık sık geleceksel yüksek teknolojili süper askerlerin görüntüleri gelir. Bu yazın bilim kurgu filmi Yarının Sınırında’daki Tom Cruise’u düşünün, veya Aliens’teki Ripley’in kraliçe xenomorph ile kapışmasını. Dünya çapındaki ordular silahlandırılmış dış iskeletleri tasarlamakla elbette gelecekteki orduları için ilgilenirken, güçlendirilmiş dış iskeletler aslında şimdi çok daha faydalı bir iş yapıyor: engelleri aşma.

MIT'den biyonik tasarımcı (ve kendisinin de bacakları olmayan, bunun yerine biyomekanik bacaklar kullanan) Hugh Herr geleceğin biyomekanik uzuvları üzerine çalışıyor. MIT Medya Laboratuvarı'nın Biyomekatronik Ekibi, dansçı ve sporcular gibi atletik, hız ve atiklik gerektiren işleri bile başarabilecek takma uzuvlar üzerine çalışıyor. TED Konferansları'nda verdiği "Koşmamıza, Tırmanmamıza ve Dans Etmemize Yardım Eden Yeni Biyonik" başlıklı konuşma ise, oldukça duygu yüklü ve balerin Adrianne Haslet-Davis'in bilimle buluşmasıyla ortaya çıkan bir başarı öyküsünü içeriyor.

Konuşmayı buradan izleyebilirsiniz. Ne yazık ki (henüz) Türkçe alt yazıları bulunmuyor.

Fotoğrafta ise Amerikalı atlet ve model Aimee Mullins görülüyor. Mullins'in de alt uzuvları bulunmuyor; buna rağmen son derece başarılı bir sporcu ve biyonik teknoloji destekçisi.

Aimee Mullins'in bir konuşmasını ise buraya tıklayarak, Türkçe alt yazılarıyla izleyebilirsiniz.

Robotik/Biyonik Dış İskeletler Hayatları Değiştiriyor!

Doğayı giderek daha iyi anlamamız sayesinde, her geçen gün daha başarılı teknolojik ürünler üretebilmekteyiz. Bunlardan biri de, hiç şüphesiz, robot bacaklardır (robobacaklar).

Beni, tekerlekli sandalyemden kurtaran, robot bacaklarımdır.

Bu sözler, 9 yıl boyunca felçli kaldıktan sonra yeniden, ilk defa kendi ayakları üzerinde durabilen 27 yaşındaki Sophie Morgan'a aittir. Sophie, belden aşağısı tamamen felçli bir kadındı. Felcinin sebebi 9 yıl önce geçirdiği trafik kazasında ezilen omuriliğiydi. Ve görselde gördüğünüz tanıtımda, 5 dakika öncesine kadar, 9 sene boyunca tekerlekli sandalyeye mahkum kalmış bir kadındı. Gerçi hiçbir zaman hayat ışığı sönmemişti ve Amerika'da, Kanal 4'te engelli yarışları sunucusu bile olmuştu; ancak bir daha asla yürüyemeyeceğini, geçen onca seneden sonra kabullenmişti.

Bugünse, Rex adı verilen ve şimdilik sadece birkaç kişi tarafından kullanılan müthiş bir teknolojinin, robot bacak olarak bilinen bir dış zırhın sahibi. Belki felcin etkilerini şimdilik düzeltemiyoruz; ancak onunla mücadele etmemizi sağlayan çok güçlü bir teknolojimiz var artık.

Rex, 90.000 Euro değerinde, karbon fiberden yapılmış bir dış iskelettir. Ucuzlaması durumunda, gelecekte tekerlekli sandalyenin yerini alması hedeflenerek tasarlanmaktadır. Sophie gibi hastalar, parmaklarıyla kontrol edebilecekleri basit bir kontrol çubuğu sayesinde, bacaklarını diledikleri gibi hareket ettirebilmektedirler.

Her ne kadar son dönemlerde kök hücre tedavisinden yola çıkılarak, bu tip felçlerin tedavisi sağlanmaya çalışılsa da, yakın gelecekte kesin bir tedavinin bulunacağı oldukça şüphelidir. Bu yüzden, tekerli sandalyeye mahkum bir hayat sürenleri özgürleştirme gücü olan bu teknolojiler, geleceğin umut ışığı olmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Öte yandan Ekso Bionics tarafından üretilen tam vücut Ekso takımı, aslen DARPA için, askerlerin ağır yükleri taşımasına yardım etmek amacıyla geliştirilmiştir. Ancak bu ürünler artık felç, travmatik beyin hasarı ve omurilik hasarı kurbanlarının tekrar ayağa kalkmasına yardım etmek amacıyla yeniden tasarlanıyor. Birçok hastanede bu elektronik dış iskeletler, bacak kasları zayıf olan hastaların, yürümeyi yeniden öğrenmesine yardım etmek amacıyla kullanılıyor.

Magee Rehabitational Hospital

Bu dış iskeleti kullanmak isteyen hastalar, bir hekimin yardımıyla bacaklarını biyonik takımın kayışlarına, bellerini ise sert ve destekleyici bir parçaya bağlıyorlar. Koltuk değneklerini kullanan hastalar, oturdukları yerden ayağa kalkabiliyorlar ve anında yürümeye başlayabiliyorlar. Ürüne entegre olan ağırlık algılayıcıları, kişi ağırlığını ileri verdiğini zaman bunu hissediyor ve aleti, adım atmak üzere harekete geçiriyor.

Ekso Bionics’in kurucusu ve başkanı Nathan Harding’e göre dış iskelet, hastaları bir yaralanmadan sonra mümkün olduğunca kısa sürede hareket ettirmek için tasarlandı ve bu sayede iyileşme hızını artırmada devasa bir fark yaratabilir. Harding, Popular Science’a şöyle diyor: 

Cihazımız hakkında gerçekten heyecan verici olan şey, hastaların ayağa kalkabilmesi ve ilk rehabilitasyon seansında bile iki veya üç yüz adım atabilmesidir. Yani aletin etkileri erkenden hissediliyor.

Biyonik takım ayrıca değişken yardım adı verilen bir özelliğe sahip: Bu özellik, hastaların aşamalı olarak kendi kuvvetlerini mümkün olduğunca fazla şekilde makineye vermelerini sağlıyor. Bu, yürüyüş eğitimi için ilave fayda sağlıyor ve hastaların iyileşmeye başladıklarında, kendilerini gitgide daha fazla rehabilitasyona adamalarına imkan veriyor.

Ekso Bionics'in bu ürünü henüz yaygın tüketime açık değil; sadece kliniklerde ve rehabilitasyon pazarında satışa sunulmuş halde. Dahası, dış iskeletin kişisel bir hareket kazandırma aleti olarak kullanılabilmeden önce aşması gereken bazı engeller var; çünkü kullanılabilmesi için halen kişisel bir eğitmenin yardımı gerekiyor. Fakat Harding, bağımsız bir ürün haline getirmeye çalıştıklarını söylüyor: 

Düşme ve güvenlik üzerine yoğunlaşıyoruz. Düşme konusunda üç alana özellikle eğiliyoruz: düşmekten kaçınma, düşmeyi hafifletme ve düştükten sonra tekrar ayağa kalkma. Tabii ki en önemlisi düşmekten kaçınma ve şu anda bunun üzerinde birçok çalışmamız var. Acil durum manevraları veya denge teknikleri gibi teknolojiler üzerine çalışıyoruz.

Asla Pes Etmeyin!

Bu, 10 yaşındaki Cody McCasland. Kendisi, Sakral Agenez adı verilen ve doğuştan gelen bir hastalık nedeniyle bacakları olmayan bir çocuk. Ancak bu çocuk, aynı zamanda bir koşucu atlet ve aynı zamanda Engelli Atletler Federasyonu sözcüsü! Cody'nin yapabildikleri bununla da sınırlı değil: at biniyor, futbol oynuyor, cimnastik yapıyor, yüzüyor, golf oynuyor ve hatta pilotluk bile yapıyor! Bilimin ve azmin insana katabileceklerinin sınırı yok! O büyüdükçe, azmi de büyüyor. Bilim de, onun azmini tatmin edebilmek adına elinden geleni ardına koymuyor... 

Dolayısıyla bir dahaki sefere merdivenleri tırmanırken oflayıp pufladığınızda tekrar düşünün. Belki de zorlanıyor olmanız, daha da fazla denemeniz gerektiğini gösteriyordur!

Diğer Hayvanlarda Prostetik Uzuvlar

Bilim ve teknoloji sadece biz insanlar için var olan şeyler değildir. Bilim, Evren'i bir bütün olarak anlamamızı sağlayan, ona dair ilk defa güvenilir bilgiler edinmemizi sağlayan düşünme ve araştırma yöntemidir. Teknoloji ise, bilimden öğrendiklerimizi uygulayarak yaşam standartlarımızı yükseltmeye yarayan bir araçtır. Bu ikisi, iyi ellerde iyi, kötü ellerde kötü olabilir; buna şüphe yok. Ancak bilimin iyi olma potansiyelinin, kötü olma potansiyelinden ne kadar fazla olduğu da aşikar...

Naki'o

Naki'o isimli bu köpek sahibi tarafından terk edildi ve sonrasında geçirdiği günler sırasında bir çukura düştü. Düşmenin etkisiyle ayakları kırıldı ve kuyruk bölgesi soğuktan donarak işlevini yitirdi. Sonunda bulunduktan sonra veterinere getirildi ve buradaki duyarlı veteriner köpeği evine alma kararı aldı. Ameliyat masraflarını karşılayabilmek adına bir kampanya başlattı ve gerekli parayı topladı. Süreçte verdiği çabalar sırasında bir prostetik bacak üretici firması köpeğin 2 takma bacağını hediye etme kararı aldı. 

Science Is Awesome

Naki'o isimli bu köpeğe takılan biyonik bacaklar sayesinde artık diğer köpekler gibi koşabiliyor, zıplayabiliyor ve yüzebiliyor. 

Motala

Bu fotoğraf Tayland'dan. 50 yaşındaki fil dostumuz Motala, 1999 yılında Tayland-Myanmar sınırında gezinirken yanlışlıkla bir mayına bastıktan sonra sol ön bacağını yitirdi. Sahipleri Motala'nın bacağını kurtarabilmek için her şeyi yaptılar; ancak başarılı olamadılar.

Motala tam 7 sene boyunca yürümekte zorluk çekti ancak 2006 yılında ilk geçici takma bacağına, 2009 yılında ise ilk kalıcı takma bacağına kavuştu. Böylece artık eskisi gibi yürüyüp yaşantısını sürdürebiliyor.