Yön bulma esnasında beyinin hangi bölümü etkin şekilde çalışır?

Bilişsel psikolojinin araştırma konularından biridir yön bulma konusu. Karmaşık yapısı ve hala aydınlatılmayı bekleyen beynimiz, yön bulma konusunda "hippocampus" adı verilen, limbik sistemin parçalarından biri olan, medial temporal lobda bulunan (şakak bölgesini kapsayan lob) uzun süreli hafıza, uzaysal boyuttan sorumlu beynin önemli sistemlerinden biridir. Üzerine yapılan araştırmalar ise hala devam etmektedir. Hippocampus, CA1, CA2, CA3 ve CA4 şeklinde bölümlerine ayrılmıştır. Uzaysal boyuttan sorumlu olan en önemli CA bölgesi ise içlerinden 1 numaralı olanıdır. Böylelikle yer-yön bulma gibi özellikleri ilk kez 1971 yılında O'Kefee tarafından keşfedilmiş insanlık adına en önemli beyin çalışmalarından biri olmuştur. Hayvanlar üzerinde yapılan sinirsel çalışmalarda ise yuvalarını bulma, yiyeceklerini saklama gibi yön-uzamsal boyuta dayanan faaliyetleri, hippocampuslerindeki primidal hücrelerinde çeşitli ateşlenmeler saptanmıştır. Alzheimer hastalarının çoğunlukla evlerinin yollarını bulamamaların sebeblerinden biri de, hippocampusteki çeşitli lezyonlardan kaynaklanmaktadır. işleyen demir ışıldar mantığından gidersek eğer sağlam, ışıl ışıl parıldıyan hippocampusumuz sayesinde evden çıkarken kaybolmuyoruz, yönümüzü-yerimizi kolayca saptayabiliyoruz. Hatta evimize yakın kestirmelerimiz bile "bilişsel haritalarımız" aracılığıyla saptayabiliyoruz. Primidal sinir hücresi tipi olan ve "Place Cell" yani "Konum Hücreleri" olarak adlandırılan bu sinir hücreleri beyin görüntüleme cihazları sayesinde yönümüzü bulurken aktive olduğu tespit edilmiştir. London College tarafından yapılan çok güzel bir çalışmaya da değinmek istiyorum. Londradaki taksi şoförleri bu çalışmanın başrol oyuncuları olmuştur. Şoförlerden kestirme yolların bilinmesi istenmiştir. Sonuçlar arasında ise, taksi şoförlerinin hippocampuslerindeki büyüklük hatta bu büyüklüğün şoförlük deneyimlerine göre artması bu çalışmdaki en çarpıcı sonuçlar arasındadır.

Son olarak bundan 16 yıl önce yapılan bir çalışmaya göre, Edvard Moser ve May Britt Moser'ın katkılarıyla "Grid Cell" (Grid Hücre) keşfedilmiştir. Bu hücreler "Entorinal Korteks" yani Temporal lobun üzerinde bulunmaktadır. Zihnimizdeki koordinat düzleminden sorumlu olan bu hücreler bir GPS gibi bizi konumumuzu, yollarımızı saptama konusunda bize yardımcı olmaktadır.