Popüler bilim kanalları insanlara istemeden ve dolaylı yoldan gereksiz özgüven yüklemiş olabilir mi?

Güzel bir soru. Evet, konunun akademik ayrıntılarını olduğunu düşünemeyip, popüler bilimin basitleştirilmiş anlatımlarını akademik olarak yorumlamaya çalışanlar var. Bu sorun aslında popüler bilim kanallarının kendisinin sorunu değil. Sorun, o kişilerdeki bilimsel ve eleştirel düşünmenin tam olarak oturmamasından kaynaklanıyor.

Bu sebeple bilim iletişimi amacı ile popüler bilim yayınları yapan kanallar da her şeyden önce bilimsel ve eleştirel düşünmeyi arttırmayı amaçlamalılar.

Evrim Ağacı da video ve yazılarında akademide konunun çok ayrıntısının olduğunu, burada sadece basitleştirip anlattıklarını söylüyor. Hatta bu konuya ilgili olan kişilerin bu konuda uzmanlaşıp daha çözülmemiş konuları çözebileceğini de anlatıp uzmanlaşmaya da teşvik ediyor. Bunu birçok videoda belirttiler ama hepsini buraya koyamayacağım için en beğendiğim kısmı buraya bırakıyorum.

Siz ne kadar uyarırsanız uyarın, sorun kişinin kendisinden kaynaklandığı için ister popüler bilim olsun, ister facebook gönderisi olsun, fark etmez. Bir şekilde bir bilgiye ulaşan ve eleştirel ve bilimsel düşünmesi tam olarak oturmamış, konunun ne kadar derin olabileceğini anlamamış biri yine "cahil özgüveni"ne sahip bir şekilde yorum yapacaktır.

Size demiyorum ancak sosyal medyada popüler bilimi bu sebeple çok sert eleştiren popüler bilim karşıtları gördüm. Bilim iletişiminin de profesyonel bir alan olduğunun unutulmaması gerekiyor. Eğer bilim iletişimini akademiden de halktan da anlayan ve bu etkileri bilen kişiler yapmazsa yalan yanlış bilgiler, abartılar ve cahil özgüvenli kişiler etrafta dolaşır.

Evrim Ağacı gibi profesyonel bilim iletişimcileri, yapılan sert eleştirinin aksine, bu bilgi kirliliğini ve cahil özgüvenini düzeltip halka bilimsel ve eleştirel düşünmeyi ulaştırabilecek yegane, en azından en sağlıklı araç. Bunu unutmamak gerekiyor.

İnsanlar mistik şeylerin olduğunu iddia etmekle kalmayıp olmayan mistisizmi çözmeye ve fikir yaratmaya bayılırlar bu evrimsel psikolojimizden -geçmişimizden- günümüze görünen bir durumdur. Bu düşüncelerin felsefi ve bilimsel bir dayanağı olmadığı zaman bilimden anlayanlar için komik bir durum olduğu da kaçınılmazdır.

Eğer amaç “gerçek” dediğimize şeye yaklaşmaya çalışmak ise bu yaratıcılıklar çok önemlidir ama durum her zaman böyle olmuyor. Ne yazık ki insanlar, insanlara yardımcı olacak fikirler yaratmaya değil şahsi dünya ve hayat görüşlerini karşı tarafa göstermeye yönelik metodolojiler geliştirmeye daha yatkınlar.

Gel gelelim ki bu düşünceleri sanki kanıtlanmış, hatta “Aman incelenmesin. Çürütülürse yok oluruz, biteriz!” gibi gösteren ve bu savunan insanları ciddiye alan maalesef ki akılalmaz derecede çok insan var…

Bunun en doğru çözümü bilimsel ve yenilikçi bir eğitimdir. Bilimin metodolojisini anlayan biri her şeye empirik ve skeptik yaklaşması gerektiğini de anlar.

Felsefi bir dayanağı varsa tez oluşturulmalıdır. Bilimsel bir dayanağı varsa çürütmeye yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Aklımızda bir fikir varsa felsefi bir altyapı oluşturduktan sonra hipotez ortaya konulmalıdır.

Hiçbirisi yoksa ve kuram gibi lanse ediliyorsa ciddiye alınmamalıdır.