Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye
4

Kıtaların kaymasını sağlayan güç nedir?

7,689 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
İhsan Doğu
İhsan Doğu
40K UP
Öğrenci

Kıtaların kayması'nın tarihçesi

Tüm Reklamları Kapat

Kıtaların kaymış olabileceği fikri ilk defa 1596'da Abraham Orhelius tarafndan ortaya atılmıştır. Sonrasında ise kıtaların ayrılması, Orhelius'tan bağımsız bir şekilde daha gelişmiş olarak 1912'de Afred Wegener tarafından teori olarak öne sürüldü. Wegener, kıtaların kaymasının mekanizmasını açıklayamadığı için ve kıtasal hareket hızını çok fazla olarak tahmin etmesi (250cm/yıl) sebebiyle teorisi uzun yıllar kabul görmedi.

Tüm Reklamları Kapat

 İngiliz jeolog Arthur Holmes 1920'de plaka bağlantılarının denizin altında uzanabileceğini ve 1928'de manto içindeki konveksiyon akımlarının itici güç olabileceğini öne sürdü. 1931'de, Dünya'nın mantosunun, radyoaktif bozunma tarafından üretilen ısıyı dağıtan ve kabuğu yüzeyde hareket ettiren konveksiyon hücreleri içerdiğini ileri sürdü. 1944'te kitabın sonu kıtasal kayma ile ilgili bir bölümle biten Fiziksel Jeoloji İlkeleri yayınlandı. 1947'de Maurice Ewing liderliğindeki bir bilim adamı ekibi, Atlantik Okyanusu'ndaki bir yükselişin varlığını doğruladı ve sedimentlerin altındaki deniz tabanının, kıta kabuğundan kimyasal ve fiziksel olarak farklı olduğunu buldu. Batimetre okyanusya taşındıkta okyanus altında bir okyanus ortası sırtı tespit edildi. Bunun önemli bir sonucu, sistem boyunca yeni okyanus tabanının yaratılmış olmasıydı. Bu sonuç "Büyük küresel yarık" (Greal global rift) kavramına öncülük etti.

 Bilim insanları denizaltıları tespit etmek için II. Dünya Savaşı sırasında geliştirilen cihazları kullanarak okyanus tabanındaki tuhaf manyetik varyasyonları tanımaya başladılar. İlerleyen on yıl boyunca başlangıçta söylendiği gibi mıknatıslanma modellerinin anormallik olmadığı giderek açık bir şekilde ortaya çıktı. 1959-1963'te yayınlanan bir dizi makalede, Heezen, Dietz, Hess, Mason, Vine, Matthews ve Morley, okyanus tabanının mıknatıslanmasının geniş, zebra benzeri desenler oluşturduğunu toplu bir şekilde fark etti: bir şerit normal kutuplaşmaya ve yanındaki şerit ters kutuplaşmaya sahipti. En iyi açıklama "taşıma bandı (conveyor belt)" veya Vine – Matthews-Morley hipoteziydi. Yeryüzünün derinliklerinden yeni magma zayıf bölgelerden kolayca yükselir ve sonunda yeni okyanus kabuğu oluşturmak için sırtların tepesi boyunca püskürür. Yeni kabuk, zaman zaman tersine çevrilen dünyanın manyetik alanı tarafından mıknatıslanır. Yeni kabuğun oluşumu daha sonra taşıma bandına benzer şekilde mıknatıslanmış kabuğun yerini değiştirir.

Kıtaların kayma mekanizması

          Manto hareketi

Tüm Reklamları Kapat

Hareketi oluşturan mekanizmanın temelini ise Dünya’nın dibinde olan manto tabakasından yayılan ısı oluşturur. Dünya’nın çekirdeğinde meydana gelen bir takım radyoaktif reaksiyonlar manto tabakasında ısınmaya neden olur. Isınan gazın yükselmesi yüzünden üst tarafta bulunan levhalar da hareket eder.

Manto taşınımının doğrudan ve dolaylı olarak levha hareketi ile nasıl ilişkili olduğu jeodinamikte devam eden bir çalışma ve tartışma konusudur. Her nasılsa, bu enerji tektonik plakaların hareket etmesi için litosfere aktarılmalıdır. Plaka hareketini etkilediği düşünülen iki ana kuvvet türü vardır: sürtünme ve yerçekimi.

Tüm Reklamları Kapat

Sürtünme: Mantonun içerisindeki konveksiyon akımları tarafından harekete geçirilen mantonun litosfere en yakın tabakası olan Astenosfer ile daha sert olan litosfer arasındaki sürtünme kuvveti ile oluşan levha hareketi.

Yerçekimi: yerel konveksiyon akımları tarafından harekete geçirilen okyanus hendeklerindeki alçak bölgelerde bulunan plakaların aşağıya doğru çekilmesi ile olan levha hareketi.

Tüm Reklamları Kapat

İkincil kuvvetler

Yerçekimi: Sıcak manto malzemelerinden kaynaklanan yayılan sırtlardan litosfer oluştukça yavaş yavaş soğur ve zamanla kalınlaşır (ve böylece sırttan uzaklığı artırır). Soğuk okyanus litosferi, türetildiği sıcak manto malzemesinden önemli ölçüde daha yoğundur ve bu nedenle artan kalınlıkta, daha fazla yükü dengelemek için kademeli olarak manto içerisine yerleşir. Sonuç, sırt ekseninden daha fazla mesafeye sahip hafif bir yanal eğimdir.

Dünya'nın dönüşüyle ilgili itici güçler: Alfred Wegener, kıtasal kaymanın ardındaki ana itici mekanizmalar olarak gelgit kuvvetleri ve merkezkaç kuvvetleri önermişti; bununla birlikte, bu kuvvetler, bu kuvvetler, okyanus kabuğu içinde hareket eden kıtalar olduğu için kıta hareketine neden olamayacak kadar küçük olarak kabul edildi. Bu nedenle, Wegener daha sonra pozisyonunu değiştirdi ve konveksiyon akımlarının 1929'da kitabının son baskısında plaka tektoniğinin ana itici gücü olduğunu iddia etti.

Daha yeni literatürde, bu itici güçler:

  • Ay ve Güneş Dünya'nın kabuğuna uyguladığı yer çekimi kuvveti nedeniyle gelgit çekişi
  • Dönme kutbunun yer kabuğuna göre küçük yer değiştirmelerinden dolayı geoidin küresel deformasyonu.
  • Sallanma ve daha küçük zaman ölçeğinde dünyanın dönüşünün spin hareketlerinden kaynaklanan daha küçük deformasyon etkileri.

Küçük ve genel olarak ihmal edilebilir kuvvetler:

  •  Coriolis etkisi
  • Yerçekiminin hafif bir modifikasyonu olarak davranan merkezkaç kuvveti
5,893 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Continental Drift. (27 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 27 Haziran 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  2. Yazar Yok. Plate Tectonics. (27 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 27 Haziran 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  3. Yazar Yok. Plaka Hareketleri Ve Sonuçları. (27 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 27 Haziran 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  4. Yazar Yok. Alfred Wegener. (27 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 27 Haziran 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
9
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close