İnsanlarda kişiliği belirleyen iki önemli husus vardır. Bunlar "Kalıtım" ve "Çevre"dir. İki kavramda daha küçük kavramlara bölünebilmektedir. Sizin de bahsettiğiniz
gibi kişiliği en çok etkileyen şeylerden biri (belki de en büyüğü) kişinin bulunduğu çevredir. Daha bebeklikten itibaren çevre ile etkileşim içinde oluruz.
Daha bu yaşta çevremizden yani ailemizden gördüklerimizi öğrenmeye, anlamaya, taklit etmeye çalışırız. Ve bu etkileşim ömür boyu devam eder. Diğer önemli
şey ise tabi ki kalıtımdır. Yüzyıllardır tartışılan bir konu olan "Karakterin kalıtım ile bir bağlantısı var mı ?" sorusuna günümüzde teknolojinin gelişmesi sayesinde
bir cevap bulabiliyoruz. Yapılan birçok araştırma bize kaynak sağlıyor. Örnek olarak bir araştırmada . Kalıtsallığı etkisini ölçmek için tek yumurta ikizleri (%100 genetik olarak aynı olan) ve çift yumurta ikizleri (%50 aynı) karşılaştırılır. Böylece bir özelliğin ne kadar kalıtsal olduğu ne kadar çevrenin etkisinde oluştuğu gözlemlenir. Buna göre bir fiziksel ya da psikolojik özelliğin görülmesi ile,
Tek yumurta ikizlerinin genetiği arasındaki bağlantı çift yumurta ikizlerinden fazla olması kalıtsal etkiyi,
Hem çift hem tek yumurta ikizi arasında bağlantı bulunması paylaşılan çevrenin (okul, aile, ülke vb.) etkisini,
Hem çift hem tek yumurta ikizi arasında bağlantı bulunmaması paylaşılmayan çevrenin (farklı okul, arkadaş ya da orijinal deneyimler) etkisini göstermektedir.
Polderman'in 2015 yılında yaptığı meta analizde geçmiş 50 yılı kapsayan 2,748 ikiz çalışmasına bakılıyor. Toplam 14 buçuk milyon ikiz çiftinde 17 bin 804 özelliğin ne kadar kalıtsal olduğu inceleniyor. Bu özellikler arasında uzunluk, görüş, duyma, kardiyovasküler işlev gibi biyolojik fonksiyonlar olmakla beraber birçoğumuzun psikolojik özellik olarak niteleyebileceğimiz kişilik, mizaç ve davranışsal problemler de bulunuyor. Meta-analizin sonucunda görülüyor ki psikolojik ve sosyal kişilik özellikler de dahil olmak üzere bir özelliğin toplum içinde çeşitlilik göstermesinin %50’si genetik faktörler ile açıklanabilmekte. Geri kalan yarısı ise çevre (paylaşılmayan çevre, yaşanan özel olaylar) ile ve hesaplama hatası ile açıklanabiliyor.
Kişilik özellikleri derken sadece içedönüklük-dışa dönüklük, deneyimlere açıklık, uyumluluk gibi büyük beş faktörlü kişilik modelindeki kişilik özellikleri değil aynı zamanda;
•Politik olarak liberallik-muhafazakarlık
•Sosyal olarak baskınlık
•Otoriteryenlik
•Karşı gruplara karşı önyargıların olup olmaması (Barlow, Sherlock, ve Zietsch, 2017),
•Bilimsel araştırmalarda kullanılan anketlere katılma eğilimi (Littvay, Popa, & Fazekas, 2013) gibi kişisel ve sosyal tutum ve davranışlar da genetik özelliklerle açıklanabiliyor.
Bunun yanında,
Dinsel hizmet aktivitelerine katılmanın %47’sinin,Mesleki olarak dini pozisyonda bulunmanın (misyonerlik, rahip vs.) %41’inin (Waller, Kojetin, Bouchard Jr, Lykken, & Tellegen, 1990) de kalıtsallıkla açıklanabileceğini gösteren çalışmalar bulunmakta.
Sonuç
Bu araştırmalardan anlaşılcağı üzere kalıtım ve çevre insanın kişiliği üzerinde benzer oranda etkileri vardır. Genetiğinizi değiştiremezsiniz belki ama çevrenizi değiştirebilirsiniz. Sonuçta hiçbir bebek ağzında sigara ile doğmaz.
116 görüntülenme
