Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Sorulara Dön
Erol Bakkaloğlu
Üye 15 Aralık 2023 1 Cevap
3

Kendi başına kütlesiz olan ve ancak Higgs Alanı ile etkileşerek kütle oluşturan Higgs Bozonu 125 GeV/c² kütleyi hangi parçacığa vermek için kazanmış?

Eğer Higgs Bozonu kendi başına oluşabiliyor, kütle de oluşturabiliyorsa ve Higgs Alanı tüm uzayda eşit değerde dağılmışsa, neden tüm evren hala bir karadeliğe göçmedi?
515 görüntülenme
  • Şikayet Et
  • Mantık Hatası
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
İlhan Taşlı
Fizik İle İlgilenen 15 Aralık 2023

Higgs Parçacığı ve Higgs Alanı anlamakta zorlandığım bir konu. O yüzden anlayabildiğim kadarı ile cevap vermeye çalışacağım. Sorunuzun ana başlığı ile başlayacak olursak. Higgs Alanı temel parçacıkların tamamına kütle kazandırıyor. Ancak parçacıkların kütlesinin tamamını açıklamıyor. Protonun kütlesinden yola çıkarsak; iki yukarı kuark ve bir aşağı kuark söz konusu ve bunları birbirine bağlayan gluon olarak isimlendirdiğimiz parçacıklar var. Gluon kütlesiz, kuark kütlesi ise çok düşük, ancak neredeyse kütlenin yarısını bunlar oluşturuyor. Bunun nedeni bu parçacıkların proton içinde ışık hızına yakın titreşmesi. Biliyorsunuz. Bir parçacığın hızı ne kadar yüksek ise göreli kütlesinde o denli artış oluyor.

Higgs Alanının alamet-i farikası burada devreye giriyor (parçacıktan ziyade alanı kelimesini kullanıyorum, çünkü kütleyi kazandıran alan). Sadece enerjiye (hıza) bağlı göreli kütle kazanımı olsaydı, evren radyasyondan oluşan sıkıcı bir yer olurdu. Fakat işin fena tarafı bu parçacıkta kuantum enerji alanı ile oluşuyor. Higgs Parçacığı soruda belirttiğiniz gibi 125 GeV/c2 enerjiye sahip (dikkat edilirse enerji birimi kullanılmış, neticede bu enerji alanı kütleyi de yaratıyor ve illaki kg cinsinden belirtirsek 10-25 kg.) ve bu enerjiyi "alan" olarak tarif ettiğimiz kısımda titreşimler sayesinde kazanıyor.

Sonuç olarak anladığımız şu: Yaşasın Einstein, E=mc2 veya m=E/c2 formülü ile bir parçacığın kütlesinin enerjiden oluştuğunu ispat etmişti. Gerek Higgs Alanının kazandırdığı, gerek parçacığın kendi doğasından oluşan kütlenin tamamının enerji olduğunu anlayabiliyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

Sorunuzun açıklama kısmı daha kazık :). Anlamak ayrı bir konu, anlatabilmek ondan da felaket (sayenizde ben de eksik bilgimi kaynaklardan güncellemeye çalışıyorum). Öncelikle Higgs Parçacığının temel parçacıklar ile etkileşime girdiğini ve kütle kazandırdığını anladık. Fakat her temel parçacık gene Higgs'in neden olduğu farklı bir yolla kütle kazanıyor. Elektron üzerinden anlamaya çalışarak, skaler olan Higgs Parçacığının neden bizi karadeliğe çevirmediğini anlamaya çalışalım.

Elektronların bir elektrik yükü vardır ve bu yük hiperyük olarak tanımlanan bir özelliğe sahiptir. Bu yüke sahip bütün parçacıklar Higgs Alanı ile parçacık etkileşimine girerler (sanal parçacık alış-verişi yaparlar) ve bu bir anlık veya bir süreliğine değil, süreklidir. Şimdi şunu sormak mümkün. Parçacık alış-verişi yapılıyorsa Higgs Alanı nasıl skaler, bir değişim söz konusu değil mi? Sanal parçacıkların tuhaf dünyası, birbirlerini sonsuz şekilde var edip yok edebiliyorlar. Eğer evrende sonsuz diye tanımlanabilecek bir şey var ise, bu sanal parçacıklar olmalı. Hiperyük olarak bilinen bu durum aslında Higgs Alanı alış verişi ile var oluyor (bu kısım benim için karışık, tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan? Hiperyük zaten var da Higgs Alanı ile etkileşime mi giriyor, yoksa bu etkileşim sayesinde mi ortaya çıkıyor. Cevabı okuyan ve bu soruyu görüp açıklayabilen var ise bize yardımcı olsun). Bu alış-veriş esnasında elektron hiperyükünü verir ve hemen geri alır. Bu durum elektronun dönme yönünü ışık hızında değiştirir, dönme yönündeki sürekli değişim, zik-zaklar halinde titreşmesine ve alması gereken yolun uzamasına neden olur. İşte bu ışık hızındaki titreşim elektronun kütlesini artırır. Bu arada "Higgs Alanında ne oluyor" diyebilirsiniz? Bu alanda ışık hızında titreşiyor ve Higgs Parçacığını oluşturuyor. Şimdi geldik sorunuzun tılsımlı cevabına: Higgs Parçacığı temel parçacıklara kütle kazandırmıyor, bu etkileşim sayesinde parçacıklar kütle kazanıyor. Yani kütlesi olan Higgs Parçacığı sürekli var olup, yok oluyor ve evreni bir karadeliğe dönüştüremeyecek kadar kararsız.[1]

Kaynaklar

  1. Kozan Demircan. Higgs Parçacığı Nedir Ve Nasıl Çalışır? » Kozan Demircan. (10 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 15 Aralık 2023. Alındığı Yer: Kozan Demircan | Arşiv Bağlantısı
3
  • Şikayet Et
  • Mantık Hatası
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close