Kapitalizmin kotu yanlari nelerdir?

En basit haliyle, merkezde kapital in olması, bu sistemin insan için uyumlu olmaması demek oluyor. Merkezinde insanın olmadığı sistemlerle bugüne geldik. Şu anda da menfaat - güç - kapital - para nın merkezde olduğu bir sistem içindeyiz. Bu bize gayet normal görünebilir. Bir zamanlar da kölelik sistemin bir parçası ve -normal- idi. O dönemde kölelik kalkacak, insanların varoluşsal bir değeri olacak, kimse köle olmayacak deseydik, muhtemelen deli damgası yerdik. Şu anda da merkezde duran kapitalin yerini İNSAN ın alacağını iddia ederek deli damgasına maruz kalınabilir. Biraz daha ileri giderek deli gömleğini giymeyi göze alarak, merkeze GELİŞİMin geleceğini görmenin de mümkün olabileceğini ifade etmek mümkün. Bunlar ütopik gelebilir, ancak dediğim gibi köleliğin kalkması da o dönem için ütopik idi. Sosyal yapı CANLI olduğu için biz istemesek de değişir. Bu kaçınılmaz. Ve bu değişim giderek hızlanıyor.

Merkezde kapitalin olması, insanın kapital için ARAÇ olması demek. Temel olan menfaat ve alım gücü. Bunun için insan harcanabilir. İnsanın varoluşsal değeri ile çelişen bir sistem. Bireyin bütün gününü çalıştığı işe vermesi, ve sonunda da zengin olmaması durumu, özgürlük kısıtlayıcı - bireyin gelişimini kısıtlayıcı bir sistem aslında. Bu demek değil ki, üretim dursun, kimse çalışmasın. Bireyin nitelikleri gözetilerek de üretim devam edebilir. Böyle olduğunda kişi zorunluluktan dolayı üretimde yer almayacak, hem üretim sağlanmış hem de bireyin temel varoluşsal değeri korunmuş olacaktır.

Fütüristlerin daha önce 20 hatta 50 yıllık öngörüleri tutabiliyordu. Ancak günümüzde 5 yıllık öngörü yapmak bile oldukça zor. Sosyal yapı o kadar hızlı evriliyor ki, neler olacağını bilemiyoruz. İfade ettiklerim fütürist, ütopik değil. Eğer hırslarıyla, tek güç olma gibi anlamsız amaçlarıyla ilerlemeyi bırakırsa insanlık, popülasyon olarak kendini kurtarabilecek sistemler kurabilir.

Yoktur... Kapitalizm sadece üretim araçlarının özel mülkiyeti ve serbest piyasadır. İnsanlar özel yatırımları ile kâr etmek için ürün veya hizmet verirler. Bunun kötü yanı ne olabilir?

Düşünelim. Yatırımcının amacı nedir? Yüksek kâr elde etmektir. Nasıl yüksek kâr edersiniz? Düşük fiyattan üretip yüksekten satarak kâr edersiniz. Peki bir şeyin fiyatı nasıl belirlenir, bu fiyatlar neye göre düşük ve neye göre yüksektir?

Basitçe anlatırsak, serbest piyasada bir şeyin fiyatı ürüne olan talebe göre belirlenir. Talep düşükse, yani çok az insan bu ürüne sahip olmak istiyorsa, ürünün fiyatı düşüktür. Talep yüksekse, yani çok fazla insan bu ürünü istiyorsa, ürünün fiyatı yüksektir. "Kapitalist domuz" ne yapar? Sizin talep etmediğiniz ürünleri alır, sizin talep ettiğiniz ürünlere çevirir. Bunu babasının hayrına değil, kendisi için yapar; ancak siz de kârlı çıkarsınız.

Tabii tek bir "kapitalist domuzumuz" yoktur, bunlar birçoktur. Eğer biz bir ürünü çok fazla talep ediyorsak çok fazla kapitalist domuz adımını atar, bu ürünleri üretir. Sonra ne olur? Piyasada fiyatı belirleyen diğer etken arzdır. Eğer piyasada bir ürün çok az bulunuyorsa, yani kıtlık varsa, fiyat yükselir. Tam tersine her yerde varsa, fiyat düşer. Kapitalist domuzlar da kâr etmek için bu ürünü ürettiklerinde ürünün arzını arttırırlar, yani kıtlığı telafi ederler. Fiyatı düşürürler. Kapitalist domuzların bencil istekleri sayesinde ürünü daha ucuza ve daha fazla alırsınız.

Our World in Data

O hâlde kapitalizm bu şekilde işler. Domuzların bencilliğine güvenir. Siz de bencillikten ekonomik olarak kârlı çıkarsınız. Ama bunla da kalmaz. Önemli bir gerçek, bu domuzların birbirlerini sevmedikleridir. Domuzlar birbirine düşmandır. O yüzden rekabet ederler. Siz tüketici olarak sizin en çok hoşunuza giden ürünü alırsınız. Ama hoşunuza giden ürünü ben üretmiyorsam bu benim zararımadır! O hâlde ne yaparım? Ürünü değiştiririm. Kâr etmek istiyorsam ürünü sizin hoşunuza gidecek şekle getiririm, ki diğerini değil de benimkini alasınız. Kârın yegane yolu budur. Bu inovasyon demektir, kapitalizm sadece ürünleri daha kolay erişilir kılmaz; ürünlerin kalitesini de arttırır. Bunların hepsinde zarar görmek çok zordur.