Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Sorulara Dön
Mustafa Dumankaya
Üye 14 Ağustos 2020
9

İnsanlar tek eşli mi çok eşli mi?

evrim ağacının videosununda ikiside değil yazıyordu burada çift eşlidir yazıyor anlayamadım araştıran yazabılır mı?
2,465 görüntülenme
İnsanlar tek eşli mi çok eşli mi?
İnsanlar tek eşli mi çok eşli mi?
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
Çağrı Mert Bakırcı
PhD 2 Ocak 2023

Her ne kadar bu sorunun kesin bir cevabı yoksa da; genel olarak Homo sapiens türü biyolojik olarak çok eşli (poligam), kültürel/sosyal olarak tek eşli (monogam) bir türdür denebilir. Tek eşlilik başlığı altında da "seri tek eşlilik" yaygın olarak görülmektedir.

Doğada canlıların eş durumları, insanda olduğundan çok daha keskin sınırlarla evrim tarafından belirlenmiştir. Buna rağmen, doğada bile oldukça geniş bir çeşitlilik görmekteyiz: Şempanze ve babun gibi yakın akrabalarımız ve daha nice canlı çok eşlidir ve birden fazla erkek veya dişiyle çiftleşebilir. Öte yandan gibon ve marmoset gibi diğer primatlar tek eşlidir ve sadece 1 erkek veya dişiyle çiftleşirler. Ancak çeşitlilik bu kadarla sınırlı değildir: Bazı hayvanlarda erkekler çok eşliyken, bazı diğer hayvanlarda dişiler çok eşli olabilmektedir. Dahası, eşlilik durumu, çiftleşme öncesi ve sonrasına göre de değişim gösterebilmektedir: Bazı hayvanlar tek bir eşle çiftleşip çocuk yaparlar; ancak sonrasında birden fazla eş ile birlikte o çocuklara bakarlar. Bazı diğer hayvanlarsa birden fazla eşle çiftleşip yavrular vermelerine rağmen, bunlardan sadece 1 tanesiyle yavru büyütürler ve yuva kurarlar. Yani doğada eşlilik konusunda "ne ararsanız vardır" diyebiliriz. Çünkü her canlının evrimsel tarihi farklıdır; dolayısıyla biyolojik, toplumsal, cinsel ve hatta "kültürel" diyebileceğimiz özellikleri de buna göre şekillenmektedir.

İnsanda da durum benzerdir. İnsan, bildiğimiz en zeki hayvan türü olarak, çok karmaşık bir sosyal yapıya da sahiptir. Üstelik biyolojik olarak olmasa da, kültürel olarak aşırı yüksek bir çeşitliliğe sahip olması, bu tür kategorizasyonları iyice zorlaştırmaktadır. Fakat incelememizi herhangi bir coğrafya ile sınırlandırmayıp, "sıradan bir hayvan türü olarak" Homo sapiens'i inceleyecek olursak, biyolojik bütün özelliklerimizin çok eşliliğe, yani birden fazla eş ile çiftleşip çocuk yapmaya uygun olduğunu söyleyebiliriz. Buna karşılık, biyolojik temeller üzerine inşa ettiğimiz kültürel ve sosyal yapı, neredeyse her zaman tek eşlilikle insanları sınırlandırmaktadır. Bu konuda, bilimsel açıdan baktığımızda, "doğru" ya da "yanlış" yoktur. Toplumların ve kültürlerin doğruları ve yanlışları vardır ve buna göre yaşarlar. 

Tüm Reklamları Kapat

Bilimsel açıdan analiz ettiğimizde, eğer ki kısa bir cevap istiyorsanız, insanlar biyolojik olarak genellikle çok eşlidir, sosyolojik (kültürel ve sosyal) olarak genellikle tek eşlidir diyebiliriz. Ancak türümüz içerisindeki bu durum oldukça karmaşık olduğu için, dahası, "poligami" ve "monogami" terimlerinin tanımları bile çok net olmadığı için, çoğu zaman bilim insanları bu soruya "bilinmiyor" ya da "belirsiz" olarak cevap vermeyi tercih ederler, bunu da not olarak düşelim.

Bu konuda akademik bir tartışmayı buradan okuyabilirsiniz.

Not: Videoda "ikisi de değil" demiyoruz, "eğer genetik ve sosyal olarak ayrıştırmazsak, genel geçer olarak ikisinden biri diyemeyiz" diyoruz. Zaten "ikisi de değil" olamaz, ikisinden biri veya her ikisi de olmak zorunda. Ancak genetik ve sosyal olarak ayrıştırıldığında, genetik olarak çok eşli, sosyal olarak tek eşli (veya seri tek eşli) olarak kategorize ediliyor. Fakat bu konuda bir görüş birliği yok.

243 görüntülenme

Kaynaklar

  1. D. Engber. Are Humans Monogamous Or Polygamous?. (9 Ekim 2012). Alındığı Tarih: 11 Ocak 2019. Alındığı Yer: Slate | Arşiv Bağlantısı
  2. B. Edgar. Our Secret Evolutionary Weapon: Monogamy. (1 Eylül 2014). Alındığı Tarih: 11 Ocak 2019. Alındığı Yer: Scientific American | Arşiv Bağlantısı
  3. R. M. Sapolsky. Be My Valentines: Is Monogamy Natural To Us?. (13 Şubat 2014). Alındığı Tarih: 11 Ocak 2019. Alındığı Yer: The Wall Street Journal | Arşiv Bağlantısı
  4. J. Bryner. Are Humans Meant To Be Monogamous?. (6 Eylül 2012). Alındığı Tarih: 11 Ocak 2019. Alındığı Yer: Live Science | Arşiv Bağlantısı
33
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close