Önce dipolü anlaman önemli şimdi elinde sağ tarafı "+" yüklenmiş bir cisim var (buna a cismi diyeceğim )bu elindeki cismin sol tarafı "-" (a- diyeceğim buna da diğer yüzü de a+ olur) yüklenmiş olmak zorunda bu durumda bu elindeki cisim dipol bir cisim (burada onu iyonla karıştırma cismin içindeki + ve - yük hala bir birine eşit sadece sağ ve solundaki yük yoğunlukları artık farklı).Dipolar kelimesi di (iki) ve polar (kutup) kelimelerinin birleşmesi ile oluşuyor anlamı iki kutuplu dipol de kısaltması. Şimdi masada bir başka cisim var ve bu cisim nötr (bu da b cismi olsun) elindeki cismi aldın ve bu cismin + yüklü tarafını bu nötr yüklü cisme yaklaştırdın buradan sonra masadaki b cismi indüklenmiş dipol olur, dipol çünkü artık onunda bir tarafında "-" veya "+" yük yoğunluğu var masadaki cismin durumunda bu a+'nın yaklaştığı yer b- olacak
bu resimdeki gibi. b cismi indüklenmiş çünkü başka bir cismin elektrik alanı onun kutuplarındaki yük yoğunluğunu değiştirdi. İndüklenmiş dipole ayrıca geçici dipol de denir bunun sebebi onu dipol yapan şeyin bir başka cismin elektrik alanı olmasıdır bu cisim gittiğinde indüklenmiş dipol tekrar nötr cisim olacaktır. Bütün dipoller indüklenmiş değildir bu arada bunu da aklında tut. Burada indüklenmiş, dipol ve indüklenmiş dipol ( geçici dipol veya anlık) kavramlarını anlattım daha henüz molekül lafı geçmedi ona biraz var.
Apolar "a" olumsuzluk eki ile polar kelimesinin birleşmesinden oluşuyor ve kutupsuz demek, polar ise kutuplu demek. İndüklenmiş dipol ile apolar aynı değil yani.
Apolar moleküle örnek olarak CCl4 verilebilinir peki neden? Bunu az çok anlamışsındır o 4 tane klor var ve her biri son katmanlarına karbonun son katmanından bir tane elektron almış ve hepsi karbonu kendine çekiyor sonuç olarak karbon kuvvetler bileşkesi oluyor ve karbon ve molekül hiçbir yere kıpırdamıyor. Buna da apolar molekül deniyor. Apolar molekül bir nevi nötr moleküldür önceki örneği hatırla masadaki cisme dikkat iyon filen demedim bak nötr dedim ve sonra indüklendi yani nötr cisim indüklenebilir cisimdir. Apolar molekül indüklenmiş molekül olabilir demektir bu ama aynı değillerdir.
Polar moleküle örnek olarak da en ünlüsü H2O var. Oksijenin son katmanında 6 tane elektronu var ve 2 hidrojen bu 6 elektronun birer tanesini alarak oksijenle ortak kullanarak kendi son katmanlarını 2ye tamamlıyorlar ve oksijenin son katmanı da 8'e tamamlanıyor. (Bu arada bu elektron alma aşkına elektronegatiflik denir. Aklında daha rahat kalması için elektron eksikliği (yada elektron eksikliği hastalığı)diyebilirsin. Bazı atomların elektronegatifliği diğerlerinden daha yüksekdir (daha hastadır) klor gibi.) Elektronegativitenin birimi ec'dir 1 ec 1 zilyon tane (mol) flor atomunun 1 zilyon (yine mol) tane elektronu kendisine bağladığında açığa çıkan enerjidir (ısı enerjisi daha çok) ve ölçülebilinir her atomun kendi eletronegativitesi vardır. Elektronegativide ayrıca moleküller içinde bahsedilebilir örneğin su molekülü için bu oksijenin kurduğu 2 bağın elektronegativitesinin toplamının ortalamasıdır
((3,44 - 2,20) + (3,44 - 2,20)) / 2 = 1,44
3.44 oksijenin elektronegativitesi, 2.20 ise hidrojenin elektronegativitesi 2 tane bağ var bu yüzden 2 kere toplandı. Elektronegativitesi eğer sıfırdan büyükse ve simetrik değilse molekül kesinlikle polar moleküldür diyebilirsin. Elektronegatifliği eğer sıfırsa molekül kesinlikle apolar moleküldür. Ama simetrisini bilmediğinde o kadar da işe yaramaz bunu bilmen bir H2 veya O2 molekülünün neden apolar olduğunu anlamana yarayabilir.
Polar moleküllere devam edeyim evet bütün polar moleküller dipoldür yani iki kutupları vardır. Dipol molekülleri ezberlemek en iyisi.
Şimdi senin istediğin kısım [1] bu soruyu çözmek istiyorsun burada şıklara bak london a'yı geçiyorum london kuvvetleri ezber konusu,
b şıkkı iyon-dipol doğru, Burada suyun dipol olduğunu ezberlemekten başka çare yok ve dipol iki kutuplu demek.
resimdeki gibi + yüklü hidrojen - yüklü klore yapışmış
"-" yüklü oksien ise "+" yüklü sodyuma yapışımış.
Bu yapışmayı yanlış anlama NaCl hala iyonik etkileşimini koruyor bunun 2 sebebi var biri NaCl atomları arasındaki çok güçlü iyonik (metal ametal) bağ diğeri su molekülleri arasındaki çok güçlü polar kovalent (ametal-ametal arasındaki) bağ . Bunlar hep elektrostatik kuvvetler.
Bu sebeple NaCl ve H2O gidip de Na2O ve HCl'ye dönüşmüyor.
He bu arada bu iyon dipol etkileşimini kırmak harbiden zordur. Öbür türlü içme suyu sıkıntısı diye bir şeyi zaten kimse aklından bile geçirmezdi.
c şıkkı iyon indüklenmiş dipol etkileşimi (etkileşimi kısmına dikkat et sana Cl- iyon CCl4 indüklenmiş dipol mü diye sormuyor bu bir iyon indüklenmiş dipol etkileşimi mi diye soruyor tabi CCl4burada indüklenmiş dipol ama her zaman aynı değil yani kendi halinde bir cam kavonoz içindeki CCl4 indüklenmiş dipol değildir)
d şıkkı bu yanlış olan dediğim gibi dipoller iki kutupludur - ve + kutupları vardır ancak iyonlar tek kutupludur bu magnezyum iyonunun sadece tek bir kutbu var ve o da + yani bu iyon dipol etkileşimi olmalıydı.
e şıkkı doğru buda, masadaki nötr cisim ile elindeki dipol cisim örneği gibi tam olarak bunun gibi arasındaki fark şu masadaki cisimle senin elindeki cismin arasında da dipol indüklenmiş dipol bağı var diyebilirsin bunu senin farklı yapan şey şu cisimle senin elindeki cismin arasındaki farktan çok çok daha küçük bir mesafe farkı var burada ve dokundurarak ta yükleri eşitleyemiyorsun (F=k*q1*q2/r2) buradaki r çok çok küçük ve bu da F'in büyük olmasını sağlıyor.
Tüm bu yazdıklarımda eksik noktalar var mesela kısmi yük gibi ama şimdilik böyle kabul et sonra daha iyi anlamaya başlarsın. Soru çözmeni filen engellemez. Hoş kısmi yükü kullandım zaten o en baştaki resimdeki + ve -'nin başındaki o tuhaf işaret (δ) kısmi demek, yani bir tarafı yüklenmiş ama cisim hala nötr ama nötr diyemezsin e nötr cisme yüklü de denmez o zaman kısmen yüklü diyelim demişler.
Kaynaklar
- eodev. Eodev. Alındığı Tarih: 20 Nisan 2023. Alındığı Yer: eodev | Arşiv Bağlantısı