Merhaba, ben evrimsel psikoloji ve öğrenme psikolojisi dersleri kapsamında öğrendiğim ve hakkında küçük bir araştırma yapmış bulunduğum bir konuya değinerek bu sorunuza getirilebilecek cevaplardan birini ortaya sunmuş olacağım. Guguk kuşunun, başka bir kuşun yuvasına yumurtalarını bırakması bir tür kuluçka paraziti davranışı olarak geçer ve guguk kuşu diğer kuşların yuvalarına kendi yumurtasını bırakarak onlara başka bir canlı tarafından bakım verilmesini sağlar. Buna benzer bir örnek, bazı orkide cinslerinin dişi arı görüntüsü ve şeklini alıp etraftaki erkek arıları çekerek kendisinin tozlaşmasını sağlamalarıdır. Doğada bu tarz olaylara çok örnek bulunur. Ünlü bir etolog olan Tinbergen, benzer durumu bir kuş türü üzerinde incelerken fark eder ve ilk defa "Supernormal Stimuli" yani süpernormal uyaran kavramını kullanır. Bahsettiğiniz guguk kuşu örneğinde, guguk kuşu yumurtası bir süpernormal uyarandır çünkü örneğin bir bülbülün kendi yumurtalarından daha büyüktür. Evrimsel avantaj bakımından, büyük bir yumurta yapmış olmak bir bülbül için daha avantajlı olabilir dolayısıyla bu bülbül, büyük olan yumurtaya daha çok bakarak aslında kendi üreme başarısını arttırmaya çalışacaktır. Örneğin bir orkideyle çiftleşmeye çalışan arı ise eşleşmek ve genlerini aktarmak için daha iyi bir seçenek bulduğunu sanacaktır. Bu davranışlar daha çok görsel uyarıcılar üzerinden gitmektedir çünkü doğada "sağlıklı olmaya" işaret edebilecek en az maliyetli yollardan biri görsel açıdan bunu göstermektir. Örneğin birçok kuş türünün erkeklerindeki parlak ve renkli tüyleri bu şekilde açıklayabiliriz. Guguk kuşu örneğine dönecek olursak, guguk kuşu kendi yumurtalarını parazit bir şekilde besleyerek çok büyük bir avantaj kazanıyor. Öncelikle yumurtasına bakım yapmadan onun büyümesini sağlıyor ve üreme başarısını arttırıyor. İkinci olarak, yavru bazen büyük olduğu için daha sağlıklı ve kaliteli bir yavru olduğu sanılarak diğer yavrulardan daha iyi bir şekilde besleniyor. Ona bakan annenin kendi yavrusu olduğunu anlamaması şaşırtıcı gibi gelse de burada bilinçli davranışlardan söz edemiyoruz. Örneğin guguk kuşu tıpkı çevredeki kuşların benzeri renkte ve beneklilikte yumurta yapması da bilinçli yapılmış bir davranış değil. Aldatma ve aldatılma canlılar içerisinde sürekli gerçekleşen bir durum. Nitekim bir kuş türüyle yapılan başka bir çalışmada, erkek kuş sadece yapay bir dişi kuşun kafası ve boynu görse dahi yapay bir kuş kafası ile çiftleşmeye çalışabiliyor. Burada algılarla ilgili bizim yaptığımız yanlı bir yorum söz konusu, oysa bu canlıların belli davranışlarda bulunmaları için karşılarına çıkan spesifik işaretler onlar için yeterli oluyor, karşılarındaki canlıları bir bütün olarak algılamıyor, işaretlere odaklanıyorlar.
Tabii bu açıklama yeterli olmayabilir çünkü bu noktada guguk kuşunun yumurta koyarak aldattığı canlıların nasıl hayatta kalmaya devam ettiği sorulabilir. Bu cevaplara ulaşmak için bu tür üzerinde bir inceleme yapmak gerekir, belki de guguk kuşu bütün kuşları aldatamıyor, belki de bu kuşların bazıları kendi yavrularına da aynı kalitede besin bulabiliyor, örneğin az önce vikipedide gördüğüm hipotezlerden biri "mafya hipotezi" idi ve guguk kuşlarının kendi yumurtalarına bakmayan kuşların yuvalarını dağıttığını, böylece o kuşlar üzerinde bir seçilim baskısı oluşturduğu üzerineydi. Sürecin nasıl evrimleştiğini ve bahsettiğim kısmı anlamak için bu türü incelemek gerekir çünkü bu davranışlar canlıların bulundukları çevre ile bire bir ilişkilidir. Örneğin benim küçük bir araştırmasını yaptığım orkide-arı ilişkisinde orkidelerin diğer çiçekler gibi arıları cezbedecek özler içermediğini ve arıları çekmek için bu yolu geliştirdiğini görmüştüm, üstelik bu orkide türünün soyu tehlikedeydi çünkü kendi soyunun devamlılığı tamamen bu arılara bağlıydı. Stratejiler içinde bulunulan durumlara yönelik en maliyetsiz ve en fazla, sağlıklı gen aktarımı gerçekleşecek şekilde çözüm geliştirmek üzere geliştirilir. Belli bir durumda geliştirilmiş bir sürü stratejiden bu bahsettiğim "en"lere sahip olanı hayatta kalan bireyler üzerinden aktarılarak evrim süreci devam ettirilir.
Umarım aydınlatıcı bir yazı olmuştur, iyi günler dilerim.
Not: Bahsettiğim deney ve bilgilere internette birçok kaynak üzerinden ulaşmak mümkündür.
