Aşı olmak, COVID-19 hastalığının mutasyon sıklığını artırıp, yeni varyantların evrimleşmesine neden olur mu?

Hayır, tam tersine, aşı olmayanlar virüsün daha kolay yayılmasını sağlayarak, varyant evrimine neden olmaktadır.^[3] Eğer salgın başında Dünya genelinde düzgün kapanma uygulansaydı, yani virüsün yayılması durdurulsaydı, bugün varyantlardan veya virüsten söz etmiyor olurduk.

Ayrıca Türkiye de dâhil 20 farklı ülkedeki COVID-19 varyant genomları ile mutasyon sıklığı arasındaki ilişkiyi inceleyen bir çalışmada, ülkelerden 16'sında aşılanma oranları arttıkça mutasyon sıklığının azaldığı görülmüştür.^[1] Kalan 4 ülkeden 1'i olan Avustralya'da uygulanan aşırı katı kapanma önlemleri de mutasyon sıklığının azalmasıyla ilişkilendirilmiştir. Aşılanmanın yeterli düzeyde olmamasına rağmen tüm ek önlemleri kaldıran (veya hiç uygulamayan) Japonya, İsviçre ve ABD'de ise salgının yayılmasına izin verildiği için viral mutasyonların arttığı görülmüştür.

Teorik olarak aşılar da antibiyotikler gibi direnç evrimini tetikleyebilir (buna savunma kaçınması denmektedir).^[2] Ancak bu, virüslerin doğası gereği bakterilerden çok daha sınırlıdır ve risk, hastalık dinamiklerine bağlı olarak belirlenir. Yani aşılara yönelik fayda/fayda analizi zaten bu kavramı da gözeterek yapılmaktadır ve aşıların viral evrim üzerindeki kısıtlı etkisi, aşısızların viral üreme alanları yaratmasının sebep olduğu yıkıcı etkiyle kıyaslandığında, aşı olmanın faydalarının ezici üstünlüğünü değiştirmemektedir.

Ayrıca nasıl ki antibiyotik direnci riski, antibiyotik kullanımını durdurmamız gerektiği anlamına gelmiyorsa (ve doğru dozu, doğru sürede almayı gerektiriyorsa), potansiyel bir risk faktörü olarak aşı direnci de aşı olmak önünde engel teşkil etmemektedir (ve doğru dozu, doğru sürede olmayı gerektirmektedir).