Gama patlamaları, Evren'de bilinen en parlak, en güçlü, en ani, en vahşi olaylardan biri olarak tanımlanıyor. Gama patlamalarında çıkan enerji, eğer isabet edecek olursa bir galaksiyi veya sistemi tamamen ortadan kaldıracak kadar güçlü olabiliyor ve bu patlamalar, birkaç milisaniye ile birkaç saniye arasında meydana geliyor.
Tipik bir gama patlamasında Güneş'in ömrü boyunca verebileceği bütün enerjinin 20.000'de 1'i kadarı birkaç saniyede yayılabiliyor. Yapılan hesaplar, Samanyolu gibi bir galaksi içerisinde veya çevresinde, ortalama olarak her 5 milyon yılda bir defa gama patlaması olabileceğini gösteriyor.
Bu patlamaların yönleri tamamen rastgele geliştiği için, Dünya'yı vurma ihtimali Evren içerisinde, patlamanın çevresindeki herhangi bir yeri vurma ihtimaliyle aynı; ancak Dünya'yı, hatta patlamanın en güçlü anında Güneş Sistemi'ne denk gelecek olursa, şiddetine ve patlamanın meydana geldiği noktanın bize olan uzaklığına göre değişen miktarda hasarlar verebilir.
Bu hasarlar, gezegen üzerindeki yaşamın tamamen ortadan kalkmasına neden olabileceği gibi, hissetmeyeceğimiz kadar ufak değişimlere de neden olabilir! 450 milyon yıl önce Dünya'yı bir gama ışını patlamasının vurmuş olduğu ve bunun kitlesel bir yok oluşu tetiklediği düşünülmektedir; ancak bu henüz kesinleştirilmemiştir.
Buna rağmen, diğer galaksiler bu tarz patlamalar ile "yanıp tutuşurken", bizim Samanyolu'muz oldukça sessizdir. Aktif galaksilerin çekirdekleri parlak bir şekilde yanar. Bu merkezler güçlerini süperkütleli kara deliklerden alırlar. Bu devasa kara delikler, etraflarındaki bütün malzemeyi yutarlar ve genellikle çift taraflı jetler halinde etrafa "tükürürler". Buna zıt olarak, Samanyolu Galaksisi'nin merkezi oldukça az aktivite göstermektedir. Fakat bizim galaksimizin merkezi de, her zaman bu şekilde barışçıl değildi. Elde edilen yeni "hayalet gama ışıması" verileri, galaksimizin merkezinde bulunan kara deliğin eskiden çok daha aktif olduğunu gösterdi. Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi'nden Meng Su şöyle diyor:
Şu anda gördüğümüz hayalet kara delik jetleri, 1 milyon yıl kadar önce olanların bir görüntüsü gibi. Elimizdeki veriler, Samanyolu Galaksisi'nin merkezinin çok yakın geçmişte oldukça aktif olduğunu gösteriyor.
Bu ikili jet (fotoğrafta mor ışımalar olarak görülmektedir), NASA'nın Fermi teleskobu tarafından tespit edildi. Bu jetler, galaksimizin merkezinden, galaktik düzlemin üstüne ve altına doğru 27.000 ışık yılı uzaklığa yayılıyorlar. Bunlar, galaksimizde keşfedilen ilk gama ışıması jetleri ve aynı zamanda Fermi teleskobu tarafından da gözlenebilen ilk jetler bunlar. Ancak jetlerin merkezden yayıldığı noktada, 15 derecelik bir açı tespit edilmiş (fotoğrafta yoğun pembe bir çizgi olarak görülmektedir). Bu açı, merkezdeki kara deliğe dair birçok bilgi vermektedir. Bu pembe yapıya, "merkezi büyüme diski" adı verilir. Aynı merkezin eş direktörü Douglas Finkbeiner, bu olayı şöyle açıklıyor:
Merkezi büyüme diski, karadeliğin kendi etrafında dömesinden ötürü bu şekilde bükülebilir. Disk içerisinde gizli olan manyetik alan, dönüş boyunca giderek hızlanır. Bu manyetik alan, Samanyolu Galaksisi ile aynı hizaya gelmeyebilir.
Keşif, Samanyolu Galaksisi'nin en son ne zaman aktif olduğu sorusunu tam olarak cevaplayamıyor. Jetin hızına ve açısına bağlı olarak bazı hesaplar yapılsa da, bu hesaplar asla tam sonuçlar veremiyor. Finkbeiner şöyle diyor:
Şu anda galaksimizin merkezindeki karadelik, madde yutmaya devam ediyor. Tahminen, karadelik yaklaşık olarak Güneş'in 10.000 katı kadar malzeme yuttuğunda, yeniden aktive olacak ve püskürmeye başlayacaktır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
7
-
5
-
4
-
4
-
3
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- Türev İçerik Kaynağı: Eurekalert | Arşiv Bağlantısı
- J. P. Millis. Should You Be Worried About Gamma-Ray Bursts?. (21 Kasım 2018). Alındığı Tarih: 31 Mayıs 2019. Alındığı Yer: Space | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 13:52:56 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/829
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
