NASA'nın Güneş Sistemimiz Dışındaki Gezegen Sayımı 6.000'e Ulaştı!

Güneşimiz gibi başka bir yıldızın etrafındaki ilk gezegenin keşfedilmesinin üzerinden 30 yıl geçti. Her yeni keşif ile bilim insanları bildiğimiz anlamda yaşama ev sahipliği yapabilecek Dünya benzeri başka gezegenler olup olmadığı sorusunu yanıtlamaya bir adım daha yaklaşıyor.

Bu dönüm noktası, ilk ötegezegenlerin bulunmasından bu yana geçen otuz yılı aşkın süredeki keşiflerin hızlanan oranını vurgulamaktadır. NASA tarafından takip edilen ötegezegenlerin (Güneş sistemimiz dışındaki gezegenler) resmi sayısı 6.000'e ulaştı. Onaylanmış gezegenler, dünyanın dört bir yanından bilim insanları tarafından sürekli olarak bu sayıya eklenmektedir, bu nedenle tek bir gezegen 6.000'inci giriş olarak kabul edilmemektedir. Bu sayı, Pasadena, Kaliforniya'daki Caltech'in IPAC'ında bulunan NASA'nın Ötegezegen Bilimi Enstitüsü tarafından izlenmektedir. Onaylanmayı bekleyen 8.000'den fazla ek aday gezegen bulunmaktadır ve NASA, evrendeki yaşam arayışında dünyaya liderlik etmektedir.

Washington'daki NASA Genel Merkezi Astrofizik Bölümü vekili direktörü Shawn Domagal-Goldman konu hakkında şu açıklamalarda bulundu:

Bu dönüm noktası, NASA uzay teleskopları tarafından yönlendirilen ve insanlığın gece gökyüzüne bakış açısını tamamen değiştiren onlarca yıllık kozmik keşfi temsil ediyor.

Domagal-Goldman sözlerine şöyle devam etti:

Adım adım, keşiften karakterizasyona, NASA görevleri temel bir soruyu yanıtlama zeminini oluşturdu: Yalnız mıyız? Şimdi, yaklaşmakta olan Nancy Grace Roman Uzay Teleskobumuz ve Yaşanabilir Dünyalar Gözlemevimiz (İng: "habitable worlds observatory") ile Amerika, bir sonraki büyük sıçramaya liderlik edecek, Güneşimiz gibi yıldızların etrafındaki kendi dünyalarımız gibi dünyaları inceleyecek. Bu, Amerikan yaratıcılığıdır ve hepimizi birleştiren bir keşif vaadidir.

Bilim insanları galaksinin her yerinde binlerce ötegezegen keşfetti. Çoğu yalnızca dolaylı yoldan incelenebilse de bilim insanları küçük, kayalık dünyalardan ve gaz devlerinden, su açısından zengin gezegenlere ve yıldızlar kadar sıcak olanlara kadar bu gezegenlerin büyük ölçüde farklılık gösterdiğini bilmektedirler. Bu dönüm noktası, Güneşimize benzer bir yıldızın etrafındaki ilk ötegezegenin 1995 yılında keşfedilmesinden 30 yıl sonra gerçekleşti. Araştırmacılar Samanyolu galaksisinde milyarlarca gezegen olduğunu düşünseler de onları bulmak hâlâ zor.

Kendi Güneş sistemimizde eşit sayıda kayalık ve dev gezegen bulunmasına rağmen, kayalık gezegenlerin evrende daha yaygın olduğu görülmektedir. Araştırmacılar ayrıca Güneş sistemimizdekilerden tamamen farklı bir dizi gezegen keşfetmişlerdir. Bunlar arasında, Merkür'ün Güneş'in etrafında döndüğünden daha yakın yörüngede dönen Jüpiter boyutunda gezegenler; iki yıldızın veya ölü yıldızların etrafında dönen gezegenler; lavla kaplı gezegenler; bazıları strafor yoğunluğunda olanlar ve bazıları değerli taşlardan yapılmış bulutlara sahip olanlar bulunmaktadır.

NASA'nın Güney Kaliforniya'daki Jet İtki Laboratuvarı'nda bulunan Ötegezegen Keşif Programı (ExEP) başkanı Dawn Gelino, şu açıklamalarda bulundu:

Keşfettiğimiz her farklı gezegen türü, gezegenlerin oluşabileceği koşullar ve nihayetinde Dünya benzeri gezegenlerin ne kadar yaygın olabileceği ve onları nerede aramamız gerektiği hakkında bize bilgi veriyor.

Başka Dünyaları Aramak

Doğrudan görüntülenen ötegezegen sayısı 100'den azdır çünkü çoğu gezegen ana yıldızlarının ışığında kaybolacak kadar solgundur. Gezegen tespitinin diğer dört yöntemi dolaylıdır. Örneğin, geçiş yöntemi (İng: "transit method") ile gök bilimciler, yörüngedeki bir gezegen önünden geçerken bir yıldızın kısa bir süre için sönükleşmesine bakarlar. Çoğu ötegezegen adayının, ek bir teleskop kullanılarak yapılan takip gözlemleriyle onaylanması gerekir ve bu zaman alır. Bu nedenle, NASA Ötegezegen Arşivi'nde onaylanmayı bekleyen uzun bir aday listesi bulunmaktadır.

IPAC'taki NASA Ötegezegen Arşivi'nin bilim lider yardımcısı Aurora Kesseli şöyle dedi:

Ötegezegen adaylarını üreten bu görevlere yaptığımız yatırımları en üst düzeye çıkarmak istiyorsak tüm topluluğun birlikte çalışmasına gerçekten ihtiyacımız var.

Kesseli sözlerine şu şekilde devam etti:

NExScI'de yaptığımız işin büyük bir kısmı, topluluğun dışarı çıkıp aday gezegenleri onaylanmış gezegenlere dönüştürmesine yardımcı olacak araçlar geliştirmektir.

Ötegezegen keşif hızı son yıllarda hızlanmıştır (veritabanı sadece üç yıl önce 5.000 onaylanmış ötegezegene ulaşmıştı) ve bu eğilimin devam etmesi muhtemel görünmektedir. Kesseli ve meslektaşları, gezegenleri astrometri adı verilen bir teknikle bulan ESA (Avrupa Uzay Ajansı) Gaia görevinden ve esas olarak kütleçekimsel mikrolensleme (İng: "gravitational microlensing") adı verilen bir teknikle binlerce yeni ötegezegen keşfedecek olan NASA'nın yakında fırlatılacak Nancy Grace Roman Uzay Teleskobundan binlerce ek ötegezegen adayı almayı beklemektedirler.

Dünya çapındaki kuruluşlar (ESA, CSA, NSF dahil) tarafından yürütülen bu arama ve inceleme çalışmalarına, uzaydaki ve karadaki birçok teleskop katkıda bulunmaktadır.

NASA

Gelecekteki Ötegezegenler

NASA'da, ötegezegen biliminin geleceği, Dünya'ya benzeyen kayalık gezegenleri bulmaya ve atmosferlerini biyolojik imzalar (geçmiş veya şimdiki yaşamın kanıtı olarak kullanılabilecek özellikler) açısından incelemeye odaklanacaktır.

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu, şimdiden 100'den fazla ötegezegen atmosferinin kimyasını analiz etmiştir. Ancak Dünya büyüklüğünde ve sıcaklığındaki gezegenlerin atmosferlerini incelemek yeni teknoloji gerektirecektir. Bilim insanlarının, gezegenin yörüngesinde döndüğü yıldızın parlamasını engellemek için daha iyi araçlara ihtiyacı vardır. Zira Güneş, Dünya'dan yaklaşık 10 milyar kat daha parlaktır; bu da uzaktaki bir gözlemci tarafından bakıldığında gezegenimizin ışığını bastırmak için fazlasıyla yeterli olacaktır.

NASA'nın bu engeli aşmak için iki ana girişimi bulunmaktadır:

Roman Uzay Teleskobu, yıldız ışığını engellemek ve soluk gezegenleri görünür kılmak için yeni teknolojileri test edecek Roman Koronagrafı (Roman Coronagraph) adı verilen bir teknoloji gösteri aracı taşıyacaktır. Koronagraf, en yüksek performansta, Güneşimiz gibi bir yıldızın yörüngesinde dönen Jüpiter büyüklüğünde ve sıcaklığında bir gezegeni doğrudan görüntüleyebilecektir.

Dünya gibi bir gezegeni tespit edebilecek bir koronagraf inşa etmek için ek ilerlemelere ihtiyaç duyulacaktır. NASA, şu anda Yaşanabilir Dünyalar Gözlemevi (Habitable Worlds Observatory) olarak adlandırılan böyle bir görev için bir konsept üzerinde çalışmaktadır.

Roman teleskobu, mikrolensleme araştırması ve koronagrafik gözlemleriyle, gezegen sistemlerinin çeşitliliği hakkında yeni ayrıntıları ortaya çıkaracak ve bizimki gibi güneş sistemlerinin galaksi genelinde ne kadar yaygın olabileceğini gösterecektir.

NASA'nın Ötegezegen Keşif Programı (ExEP), ajansın yakın yıldızların etrafındaki gezegen sistemlerinin keşfi ve anlaşılmasına yönelik planlarını uygulamaktan sorumludur. Bu program, ötegezegen bilimi ve teknolojisi için bir odak noktası görevi görür. ExEP'in bilim operasyonları ve analiz merkezi, Caltech'teki astrofizik ve gezegen bilimi için bir bilim ve veri merkezi olan IPAC'ta bulunan NExScI'dır. JPL, Caltech tarafından NASA adına yönetilmektedir.