Kutu İçecekler ve Leptospiroz Hastalığı Yalanı
- Özgün
- Tıp
İnternette aralıklarla nükseden bir fenomendir bu safsata. Hemen hemen her yerde aynı hikayeyle sunulur, çünkü Amerika'da uydurulan bir yalan, Türkçeye de aynı şekilde kazandırılarak aktarılmıştır. Bilimden anlamayan veya alakası olmayan birçok site, sayfa ve şahıs da bunu paylaşarak yalana ortak olur. Bazı örneklerini aşağıda görebilirsiniz:
Her neyse, bu saçmalıkların sonu kesilmiyor zaten. Zırvanın kökenleri 1998 senesinin Ekim ayına kadar gidiyor. O zamanki e-postalarda (kaynaklarımızdan örneklerini görebilirsiniz), bakteri adı verilmiyor, ancak kutu kola içtikten sonra ölen bir "aile dostu"ndan bahsediliyor. Sonrasında, o dönem sesler kesiliyor. Ta ki 2002 senesine kadar. Bu defa olay ("aile dostlarının" gittiği piknik ve kutu koladan gelen ölüm olayı) Belçika'da geçiyor ve fare idrarı bulaşmış kutulardan bahsediliyor. Sonrasında İspanya'da araştırma yapılıyor ve kutu içeceklerin inanılmaz pis olduğunun anlaşıldığı iddia ediliyor. Sonra bir süre daha bu zırva ortalarda dolaşmıyor. 2005'te yeniden hortluyor ve bu defa aynı "aile dostaları", bu defa "pikniğe" değil, "bot gezisine", "Kuzey Teksas'ta" gidiyorlar ve "aile dostunun arkadaşı" yine ölüyor. Sonrasındaki araştırma bu defa İspanya'da değil, New York Üniversitesi'nde yapılıyor. Sonra yine furya bir süre diniyor. 2012'ye kadar. Yukarıdaki örneklerden göreceğiniz gibi, yine bilimden anlamayan, kaynak belirtmeyi ve incelemeyi bilmeyen yığınla insan bu yalan haberi yaymaya başlıyorlar. Bu defa "aile dostunun arkadaşının" nerede öldüğünü bilmiyoruz malesef. Araştırma yapan kurum da bilinmiyor, "bir araştırma" olarak geçiyor. Zırva evrim geçiriyor yani.
Neyse, bu zırvaları bir kenara bırakıp, işin bilimsel, gerçek ve asıl tarafına gelelim. Öncelikle tüm bu konuyla ilgili birkaç açık ve net gerçek:
- Fare idrarının kimyasal içeriği, insanlar için sıradan düzeyde toksik yapıdadır. İddia edildiği gibi "aşırı", "inanılmaz", "muazzam" ölümcül falan değildir.
- Kuzey Teksas'ta, bahsi geçen yıllarda ve bu yıllardan 15 yıl öncesine kadar giden zaman diliminde bir bot gezisi sonrası leptosiroza yakalandığı tespit edilen tek bir insan bulunmamaktadır.
- Bir "Pazar günü" pikniğe giden aile dostlarının hiçbiri leptosiroz vakasıyla ölmemiştir.
- Leptospiroz, gerçekten de hayvan idrarı ile bulaşabilir. Bu sadece farelerle sınırlı değildir. Leptosiroz potansiyel olarak ölümcül olsa da, hem hastalıkla, hem de hastalık sonucu ölümle çok nadir karşılaşılmaktadır. İstatistiki olarak, ılıman bölgelerde yakalanma ihtimali 10.000.000'da 1 (on milyonda bir), tropik bölgelerde yakalanma ihtimali 10.000'de 1'dir. Tedavi edildiği sürece neredeyse hiçbir zaman ölümcül değildir.
Konu, her popüler olduğunda bir şekilde tıbbi kurumlara taşınmış ve her seferinde yapılan incelemeler, haberlerin yalan olduğunu ortaya koymuştur. Örneğin, 1999'un Eylül ayında bir depo görevlisinin yine fare dışkısından, bu defa leptospiroz değil de, heptavirüs kaptığı versiyonu e-posta olarak dolaşmıştır (hikayeler çoğu zaman aynıdır, sadece virüslerin isimleri değişmektedir). Ulusal Bulaşıcı Hastalıklar Merkezi, bu konuyla ilgili net olarak şunları bildirmiştir:
Hastalık Kontrol ve Önlem Merkezi'miz, bir çalışanın farelerin bulunduğu bir dükkanda, fare dışkısıyla temas ettiği için hastalanıp öldüğüne dair e-postalar almaktadır. (...) Gönderilen e-postalar tamamen asılsızdır. Merkezimize böyle bir vaka bildiriminde bulunulmamıştır ve kayıtlarımızda böyle bir ölüm bulunmamaktadır.
Zaten haberin "duygu sömürüsü" amaçlı uydurulduğu bellidir, o yüzden bunun üzerinde çok fazla durmayacağız. Meşrubat kutularına dönecek olursak:
Meşrubatların, özellikle de kola vb. içeceklerin üretim hatları son derece sıkı sağlık denetimlerinden geçirilerek kontrol edilmektedir. Kutuların tamamı, henüz üretim hattındayken, daha dışarısıyla ya da depolarla temas etmeden karton kutulara yüklenmekte ve tamamıyla dış ortamla bağlantısı kesilmektedir. Zaten Dünya'nın hiçbir yerinde bu firmalar ürünlerini belli bir sürenin üzerinde depolarda bekletmemektedirler (üretim ve son tüketim tarihlerine kutuların üzerinden bakabilirsiniz). Dolayısıyla bu tip nadir bir bakterinin kutulara bulaşması neredeyse imkansızdır. Aşağıda, Coca-Cola'nın İzmir fabrikasından ve deposundan birer görsel bulunmaktadır; daha fazlası da buraya tıklanarak görülebilir:
Son olarak... Leptospira cinsi bakterilerin konak üzerinde ömrü haftalardan, aylara kadar uzanır; ancak konaktan çıkarıldıkları zaman, yani çeşitli hayvanların idrarıyla dışarı atıldıktan sonra birkaç saat ila birkaç gün içerisinde ölürler. Dolayısıyla bu canlıların size kadar ulaşması her açıdan, neredeyse imkansızdır.
Ancak... Elbette her duruma karşı önlem olarak doğrudan ağzınızı süreceğiniz bu kutuları ıslak veya alkollü bir mendille (eğer mümkünse) silerseniz, elbette faydası olabilecektir. Sadece leptospiroz değil, başka zararlı olabilecek bakterileri de önlemiş olabilirsiniz. Önlem her zaman iyidir.
Buna rağmen, bu şekilde verilen haberlerin tamamen uydurma olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Snopes. Can You Catch Leptospirosis From Rat Urine On Soda Cans?. (6 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 6 Mayıs 2020. Alındığı Yer: Snopes | Arşiv Bağlantısı
- R. C. Johnson. Leptospira. (6 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 6 Mayıs 2020. Alındığı Yer: NCBI | Arşiv Bağlantısı
- P. A. Maltezou. (2020). Travel-Acquired Leptospirosis.. J Travel Med, sf: 447-53. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 13/03/2025 20:53:56 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/991
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
