Küpeli su yılanı (Natrix natrix)

Gözlem Bilgileri

Kütahya'nın Domaniç ilçesinde sonradan tabiat alanı ilan edilen bir kamp ve piknik alanında doğal gözlemler yaptığımız sırada bu küçük küpeli yılanı gördük. Yarı sucul yılanlar olsalar da vakitlerinin çoğunu suda ve dere, gölet gibi su kaynaklarının çevresinde geçirmeyi severler. Bu yavru birey de muhtemelen güneş gören ve suyun güvenliğine yakın bu alanda öğlen güneşinin tadını çıkarıyordu.

Tanım ve Genel Bilgiler

Kış uykusundan Mart ayında uyanırlar ve Ekim ayına kadar aktif olabilirler. Yetişkinleri 150 cm uzunluğa rahatlıkla ulaşabilir. Seksüel dimorfizm (cinsiyetler arası görünüş farkı) çok bariz olmasa da dişiler erkeklerden biraz daha iri yapılıdır. Agresif olmayan bir yılan türüdür. Zehirsizdir ve insanlar için bir tehlike oluşturmaz. Çoğu zaman ısırmayı tercih etmez. Savunma sistemini ölü taklidi yapmak (thanatosis) ve kloakından salgıladığı kötü kokulu bir sıvı-gaz karışımı oluşturur. Ayrıca yetişkin olanları kafalarını genişleterek üçgen biçimi verir ve yüksek sesle tıslar. Bu tehdit davranışlarıyla engereklere benzerler.

Kaan Yiğit Emer

Morfolojileri farklılık gösterebilir. Genellikle sırt (dorsal) kısımları koyu gri ya da kahverengi olabilir. Sırt pulları bariz karinalıdır. Sırtlarında enseden başlayan ve kuyruğa kadar boyuna uzanan iki beyaz şerit bulunabilir. Vücudun her iki yanında da enine sıralanmış kısa siyah çizgiler görülmektedir. Çenesinin hemen arkasında, boynunun iki tarafında da görülen sarı-beyaz lekeler vardır. Küpeli yılan ismini de bu lekelerden almaktadır. Karın dahil vücudun alt kısmı (ventral) ise çoğunlukla parlak beyaz renktedir. Tüm bunların yanında ventrali hariç tamamen siyah olan varyasyon (çeşitlilik) sahibi bireyleri de görülebilir.

Natrix natrix türü ovipardır yani yumurtlayarak çoğalır. Türkiye'de yaşayan Natrix tesselata ve Türkiye'de kaydı olmayan Natrix maura türleri ile doğada melezlendikleri bildirilmiştir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

İlk olarak 1758 yılında Carl Linnaeus tarafından Coluber natrix olarak isimlendirilmiştir. Sonrasında birçok farklı isim alsa da günümüzde Natrix natrix olarak bilinmektedir. Natrix cinsine ait altı tür vardır. Bunlardan üç tanesi Türkiye'de yaşamaktadır; Natrix natrix, N. tesselata, ve N. megalocephala. Global ölçekte ise N. maura, N. astreptophora, N. helvetica türlerinden bahsedebiliriz.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Suyu seven bir tür olması yönünden nemli orman tabanı, sulak çayırlar ve dere, göl, gölet gibi tatlı su kaynaklarına yakın yaşar.

Türkiye'nin tüm bölgelerinde uygun habitatlarda görmek mümkündür. Dünya'da ise Avrupa, Afrika ve Asya kıtalarının büyük bir kısmına yayılmış haldedir. Görüldüğü ülkelerden bazıları şunlardır; Norveç, Finlandiya, Fransa, İspanya, Belçika, Almanya, Hollanda, Yunanistan, Rusya, Moğolistan, Kuzey Irak, İran, Suriye, Türkiye, Çin.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

IUCN Kırmızı Liste'sine göre Least Concern (Asgari Endişe) statüsündedir. Ancak yaşam alanları her geçen gün daralmaktadır ve ülkemizde yılanlara karşı genel olarak sergilenen yanlış tutum nedeniyle çoğu zaman öldürülmektedirler.

Davranış ve Etoloji

İnsanlara karşı çekingendirler. Günlerinin büyük kısmını sulak alanların kenarlarında güneşlenerek geçirirler ve insan gördükleri an kaçarlar. Eğer yakalanırlarsa kloaklarından pis kokulu bir karışım salgılarlar. Bu da avcıyı kaçırmazsa ağızlarını açıp, dillerini çıkarıp yan dönerek ölü taklidi yaparlar (thanatosis). Avlarını genellikle pusuya düşürerek avlarlar ve kafadan yutmaya başlarlar.

Kaan Yiğit Emer

Diyet ve Metabolizma

Diyetinin büyük bir kısmını sucul canlılar yani kurbağa, semender ve balıklar oluşturur. Kertenkele gibi diğer sürüngenler ile beslendiği de görülmüştür.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Baltık Mitolojisi'nde büyük saygı gören ve uğur getirdiğine inanılan bir yılandır. Hatta evcil olarak beslenildiğinden de söz edilmektedir.

Roman Mitolojisi'nde ise bataklıklarda yaşayan ve çok korkulan canavar bir yılan olarak görülmüştür.

Etimoloji

Halk arasında çoğunlukla küpeli yılan denilmektedir. Yarı sucul yılan veya su yılanı diyenler de vardır.