İtalya'da Yaşamış Olan Antik Etrüsklerin Tarihi, Antik DNA Sayesinde Aydınlatıldı!

Orta İtalya'da Demir Çağı'nda gelişen Etrüsk Uygarlığı, binlerce yıldır bilim insanlarının ilgisini çekmiştir. Olağanüstü metalürji becerileri ve artık kullanılmayan, Hint-Avrupa dili olmayan bir dil ile Etrüskler, çağdaş komşularından farklıydı ve antik Yunan tarihçisi Herodot ve benzeri tarihçiler arasında coğrafi kökenleri hakkında yoğun tartışmalara yol açtı.

Şimdi, Almanya, İtalya, ABD, Danimarka ve İngiltere'den bir grup bilim insanı tarafından yapılan yeni bir çalışma, orta ve güney İtalya'dan MÖ 800 ile MS 1000 yılları arasında yaşamış 82 eski bireyden elde edilen genom çapındaki verilerle esrarengiz Etrüsklerin kökenine ve mirasına ışık tutuyor. Elde ettikleri sonuçlar, Etrüsklerin benzersiz kültürel ifadelerine rağmen, italik komşularıyla yakından ilişkili olduğunu ve tarihsel olayların yol açtığı büyük genetik dönüşümlerin var olduğunu gösteriyor.

İlginç Bir Fenomen

Etrüsk Uygarlığı'nın kendi dili sadece kısmen anlaşılabildiği ve çokta soyu tükenmiş olduğu için, uygarlık hakkındaki erken bilgileri çoğu daha sonraki Yunan ve Roma yazarlarının yorumlarından gelir. Kökenleri hakkında Herodot tarafından da desteklenen bir hipotez, Etrüsklerin göç eden Anadolu veya Ege gruplarından geldiğini iddia eder ve Antik Yunan kültürel unsurlarının etkisine işaret eder. Halikarnaslı Dionysus tarafından savunulan bir başka hipotez, Etrüsklerin yerel olarak Tunç Çağı Villanova kültüründen kaynaklandığını ve geliştiğini ve bu nedenle yerli bir nüfus olduğunu öne sürmektedir.

Arkeologlar arasındaki mevcut fikir birliği Etrüsklerin yerel bir kökeni olduğunu desteklese de, bölgedeki antik DNA eksikliği genetik araştırmaları tutarsız hale getirdi. 12 arkeolojik bölgeden toplanan yaklaşık 2000 yıllık bir zaman kesitine ait antik genomik bilgi ile yapılan mevcut çalışma, Anadolu'dan yakın tarihli bir nüfus hareketinin varlığını gösteren hiçbir kanıt olmadığını göstererek, Etrüsk kökenleri hakkında süregelen soruları çözüyor.^[1] Aslında Etrüskler, yakın Roma'da yaşayan Latinlerin genetik profilini paylaşırken geri kalan genetik profillerinin büyük bir kısmı Tunç Çağı'nda bölgeye gelen bozkırda yaşayan halklar ile ilişkili atalardan geliyordu.

Bozkırla ilgili grupların, şu anda dünya çapında milyarlarca insan tarafından konuşulan Hint-Avrupa dillerinin yayılmasından muhtemelen sorumlu olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Hint-Avrupa dil grubu dışı bir dil olan Etrüsk dilinin buna rağmen varlığını sürdürebilmesi, daha fazla arkeolojik, tarihsel, dil bilimsel ve genetik araştırma gerektirecek merak uyandıran ve hâlâ açıklanamayan bir olgudur. Floransa Üniversitesi'nden Profesör David Caramelli şöyle diyor:

Bu dil bilimsel devamlılık, genetik bir dönüşümle birleştiğinde, genlerin dillere eşit olduğu şeklindeki basit varsayımlara meydan okur ve muhtemelen M.Ö ikinci binyıl boyunca uzun bir karışım dönemi sırasında, erken İtalik konuşmacıların Etrüsk konuşma topluluğu tarafından asimilasyonunu içermiş olabilecek daha karmaşık bir senaryo önerir.

Dönemsel Değişimler

Doğu Akdeniz, Kuzey Afrika ve Orta Avrupa kökenli birkaç kişiye rağmen, Etrüsklere ait gen havuzu, Demir Çağı ve Roma Cumhuriyeti dönemini kapsayan en az 800 yıl boyunca sabit kaldı. Ancak çalışma, sonraki Roma İmparatorluğu döneminde, Orta İtalya nüfusunun muhtemelen Roma İmparatorluğu boyunca taşınan köleleri ve askerleri içeren Doğu Akdeniz popülasyonlarıyla karışmasından kaynaklanan büyük ölçekli bir genetik değişim yaşadığını ortaya koyuyor. Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü Direktörü Johannes Krause şöyle diyor:

Bu genetik değişim, gerçekleşen coğrafi hareketlerin yanı sıra, yukarı veya aşağı yönlü yoğun sosyoekonomik değişimlerde, Roma İmparatorluğunun sebep olduğu büyük çaplı göç ve yer değişimlerinin rolünü açıkça gösteriyor.

Daha yakın tarihli Erken Orta Çağ'a bakıldığında, araştırmacılar Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşünün ardından İtalyan yarımadasına yayılan kuzey Avrupalı genlerini belirlediler. Bu sonuçlar, yeni kurulan Longobard Krallığı ile ilişkili bireyler de dahil olmak üzere Germen göçmenlerin, Orta İtalya'nın genetik manzarası üzerinde gözlemlenebilir bir etki bırakmış olabileceğini önermektedir.

Toskana, Lazio ve Basilicata bölgelerinde, nüfusun ataları, Erken Ortaçağ zamanları ile bugün arasında büyük ölçüde aynı kalmıştır; bu, günümüzün orta ve güney İtalya insanlarının ana gen havuzunun büyük ölçüde en az 1000 yıl önce oluştuğunu önermektedir.

Yukarıdaki sonuçları desteklemek için İtalya genelinde daha fazla eski DNA'ya ihtiyaç duyulsa da, Toskana ve kuzey Lazio'daki Roma şehri ve çevresi için bildirilenlere benzer soy değişimleri, MS 1. milenyumdaki tarihi olayların İtalyan yarımadasının büyük bölümündeki genetik dönüşümler üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğunu önermektedir. Tübingen Üniversitesi ve Senckenberg İnsan Evrimi ve Paleoçevre Merkezi'nde Profesör Cosimo Posth şöyle diyor:

Roma İmparatorluğu, Güney Avrupalıların genetik profiline uzun süreli bir katkı bırakmış, Batı Avrasya'nın genetik haritasında Avrupa ve Doğu Akdeniz popülasyonları arasındaki uçurumu kapatmış gibi görünüyor.