Islak Burunlu Primatlar (Strepsirrhini)

Tanım ve Genel Bilgiler

Islak burunlu primatlar (ya da daha isabetli isimleriyle "kıvrık burunlu primatlar"); lemurlar, galagolar, pottolar, lorisler gibi lemur-benzeri (lemuriform) primatları barındırır. Primatlar altındaki kardeş grubu, Haplorrhini'dir (kuru/basit burunlu primatlar).

Islak burunlı primatların ortak özelliği, isimlerinden de anlaşılabileceği gibi, burun içlerininse ıslak (nemli) olmasıdır. Kedi ve köpeklerin de burunlarına benzeyen, siyah ve ıslak kısma rhinarium adı verilir. Ayrıca Strepsirrhini'ye "kıvrık burunlu" denmesinin nedeni, burun derilerindeki sinüs açıklıklarının "virgül" biçiminde şeklinde kıvrılmış olmasıdır. Kardeş alttakımları olan Kuru Burunlu Primatlar'ın (Haplorrhini), rhinarium yapısı bulunmaz ve burunları kıvrık değildir.

Bütün ıslak burunlu primatların beyinleri, diğer primatlarınkine göre daha küçüktür, beyinlerinde koku için özelleşmiş iri koku bölgeleri bulunur, feromonları algılamak için burunlarında vomeronazal organ vardır ve dişilerinin plasentası epitelyokoryaldir; yani kalp şeklindeki rahimlerinde bulunan bezlerin içine doğru uzayan koryonik kılcıkları bulunur. Gözlerinde gece görüşüne katkı sağlayan yansıtıcı yapılar vardır. Göz kemikleri halka şeklindedir; ancak bu halkayı arkadan destekleyen ince kemik dokusuna sahip değillerdir. Bu primatlar kendi C vitaminlerini üretebilirler. Lemur-benzeri ıslak burunlu primatlarda, birbirlerini tımar etmekte kullanılan taraklı dişler bulunur.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Islak burunlu primatlar, adapiform (soyu tükenmiş erken ıslak burunlular) ve lemuriform (lemur-benzeri ıslak burunlular) primatları barındırırlar. Bu grupların evrimsel tarihine dair iki önemli veri hattı bulunmaktadır: genetik analizler ve fosiller. İlki, grubun maymunlar ve tersiyerler gibi gruplardan yaklaşık 90 milyon yıl önce ayrıldığını; ikincisi ise bu ayrımın daha yakın zamanlarda, günümüzden yaklaşık 55 milyon yıl önce yaşandığını göstermektedir. Islak burunlu primatlar, kuru burunlu primatlardan (Haplorrhini) ayrılarak evrimleşmişlerdir. Lemuriformların, her ikisi de ilk olarak Asya'da ortaya çıkmış olan Cercamoniinae veya Sivaladapidae taksonlarından evrimleşmiş olması çok olasıdır.

Lemurlar, günümüzden 47 ila 54 milyon yıl önce Madagaskar'a ulaşmayı başarmışlardır. Burada evrimleşen modern lemurlar, bir nevi "yaşayan fosil"dirler; çünkü günümüze kadar gelmeyi başarmışlardır.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Islak burunlu primatlar, Madagaskar Adası, Orta Afrika ve Güneydoğu Asya'da bulunurlar. Birçok ıslak burunlu primat ağaçlarda yaşar (arboreal) ve gececidir (nokturnal). Öte yandan soyu tükenmiş birçok ıslak burunlu primatın gündüzcü (diurnal) olduğu bilinmektedir.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Bu gruptaki türlerin neredeyse hepsinin soyu habitat yıkımı, beslenme, egzotik hayvan ticareti gibi nedenlerle tehdit altındadır.

Diyet ve Metabolizma

Islak burunlu primatlar çoğunlukla meyveler, yapraklar ve böceklerle beslenirler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Etimoloji

Alttakım, adını Yunancadaki strepsis, yani "içerdönük" veya "kıvrık" sözcüğü ile, rhinos, yani "burun" sözcüklerinin birleşmesinden almıştır.