İletim Afazisi Nedir?

Taksim’deki Gezi Parkı protestoları sırasında 31 Mayıs’ta başından gaz kapsülüyle yaralanıp konuşma ve hareket kabiliyetinde hasar oluşan Filistin asılı Türk vatandaşı Lobna Allami şöyle diyor:

Ben 35 yaşındayım, 5 yaşıma döndüm! Sadece o park yıkılmasın diye, o gün oraya gittiğim için. Artık Türkiye’yi istemiyorum.

Sinirbilim yazı dizimiz dahilinde değindiğimiz gibi, Broca Bölgesi ve Wernicke Bölgesi beynimizde yer alan konuşma alanlarıdır. Wernicke bölgesi işitilen sözcüklerin anlamlarını algılayan ve konsept olarak sözcüklerin anlamlarını beynimizde algılamamızı sağlayan bölgeyken, Broca Bölgesi söylenmek istenen sözcükleri oluşturan bölgedir. Bu iki bölge arasında arcuate fascilus adı verilen bir sinir ağı bağlantısı bulunur.

İşte Allami'nin kafasına isabet eden gaz kapsülü, bu sinirleri zedelemiştir. Dolayısıyla Allami her ne kadar işittiği sözcükleri anlasa ve anlatmak istediklerini kafasında kurabilse de, bunları düzgün bir şekilde ifade edememektedir. Çünkü Wernicke Bölgesi'nden, Broca Bölgesi'ne iletilmek istenen sinyaller düzgün bir şekilde aktarılamaz, bu da yavaş konuşmaya veya beyinde söylenmek istenen sözcüklerin, farklı şekillerde ağızdan çıkmasına neden olur. Buna iletim afazisi adı verilir.

Aşağıda, Ayşe Arman'ın bu hastalıkla yüzleşmek zorunda bırakılan Lobna Allami ile röportajının bir kısmını göreceksiniz:

Ayşe Arman: Kendini nasıl hissediyorsun? Yeniden doğmuş gibi mi?

Lobna: Bilmiyorum. Aslında iyi miyim, kötü müyüm onu bile bilmiyorum. Hayatta olduğum için mutluyum ama çok ağlıyorum. Hep ağlıyorum. Çünkü bir sürü şeyim, yeteneğim, bilgim… Artık yok! Çöpe gitti. Okuyamıyorum… Yazamıyorum… En kötüsü de istediğim gibi konuşamıyorum! ‘Küçük insan’ gibi konuşabiliyorum… Böyle, yavaş yavaş… Kelimeleri düşünerek, bulmaya çalışarak… Kelimeler, aklımda ama ağzımdan çıkamıyor! Bazen de yanlış kelimeler çıkıyor... ‘Domates’ demek istiyorum, ‘çilek’ diyorum…

Ayşe Arman: Bunun sebebi ne?

Lobna: Kapsül, kafamdaki konuşma merkezine isabet etmiş… Barış sen anlatır mısın?

Barış: Beynimizde, konuşmayla ilgili iki yer varmış. Biri, kafamızın ön tarafındaki konuşma ve üretme merkezi (Broca). Diğeri, arka taraftaki bellek (Wernicke). Bellekte, tüm kelimeler, cümleler, resimler, yani demek istediğimiz şeyler saklıymış. Oradan, ön tarafa yollanıyor. Bu iki merkezin arasında da bağlantıyı kuran bir köprü varmış. İşte Lobna’da, gaz fişeği, o köprüye isabet etmiş. Wernicke merkezi, artık Broca bölgesine iletim yapamıyor. Bu başına gelen şeyin tıbbi adı, ‘iletim afazisi.’ (Conduction Aphasia).

Ayşe Arman: Peki o merkezlerde hasar mı var?

Barış: Hayır, sadece bağlantılarda var. Yani Lobna, söyleneni anlıyor, söylemek istediği cümleyi kafasında kuruyor ama bir şekilde onu konuşma ve üretim merkezine iletemiyor. Kopukluk olduğu için de ağzından bazen yanlış kelime çıkıyor. Uzun süre kendini frenleyip hiçbir şey söylemedi, sustu. Fakat inanılmaz savaşçı. Konuşma terapisine devam etti. O bağlantıları bir şekilde çalışarak, yeniden iletişim kurmaya uğraşıyor. Şimdi, adlandırma, tekrarlama ve cümle kurmayı yeniden öğreniyor. İşlevsel nöronlar, gaz fişeğinin tahribatı sonucunda ölmüşler. Ama o, konuşma terapisiyle, diğer nöronları bir şekilde kodlamaya çabalıyor. Ölenlerin görevini onlar üstlensin diye. Bu da uzun bir süreç. Konuşma terapisi yıllarca sürecek. Yine de, birkaç ay içinde bu hale gelmesi, kendini ifade edebilmesi çok çok iyi bir şey.

Lobna: Ama her zaman olmuyor… Elma, armut, patlıcan hangisi? Bazen karışıyor. Ama sen beni anlıyorsun?

Ayşe Arman: Elbette anlıyorum! Bence mükemmelsin! Bir gün seninle röportaj yapabileceğim aklıma bile gelmezdi…

Barış: Bu hali bizi de sevindiriyor. Ama şöyle de bir gerçek var: Lobna, o eski halini özlüyor. Her konuda fikri olan, konuşkan Lobna’yı...

Ayşe Arman: İçinde yaşayan kadın aynı kadın mı? İçerik aynı mı onu anlamaya çalışıyorum…

Lobna: (Gülüyor) Evet, kafa aynı! Aptal olmadım… Kafa çalışıyor. Ama… Değiştim… Her gün değişiyorum… Artık burasını istemiyorum…

Röportajın tamamını buradan okuyabilirsiniz.