Hava Kirliliği, Şu Anda Bunu Okurken Bile Ömrünüzü Kısaltıyor ve Sizi Daha Hızlı Öldürüyor!
- Özgün
- Meteoroloji
- Çevre Bilimleri
Hava kirliliği, havadaki çeşitli partiküllerin, biyolojik moleküllerin ve diğer zararlı materyallerin Dünya’nın atmosferine hastalıklara yol açacak, canlılar üzerinde hasara neden olabilecek ve hatta onları ölüme kadar götürebilecek etkiler bırakacak şekilde atmosferde birikmesidir.
Hava kirliliğinin en büyük etmenini söylediğimizde sizi şaşırtmayacaktır: İnsan! Peki insanın hava kirliliği üzerinde ne gibi etkileri vardır?
- Isınma amacıyla düşük kalorili ve yüksek kükürt oranlı kömürlerin yaygın olarak kullanılması ve ayrıca yanlış yakma tekniklerinin uygulanması. (Önlem önerisi: Bilinçlenmenin artırılarak ısınmada çevre dostu yöntemlerin kullanılması.)
- Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine bağlı olarak egzoz gazı salan motorlu taşıtların sayısının git gide artması. (Önlem önerisi: Egzoz filtresini sık sık kontrol ettirmek, çevre dostu araba kullanmak.)
- Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi takılması, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması ve yakma ünitelerinde yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması. (Önlem önerisi: Bilinçlenmenin artırılması ve sanayi tesislerinin sıkı kontrolü.)
Peki tek suçlu insan mı? Tabii ki de hayır! Volkanlar, toz fırtınaları ve orman yangınları... Hepsi havayı kirletir.
Volkanlar havaya çok miktarda toz ve gaz salar. Bu, tarih boyunca defalarca güneşin önünün kapanmasına neden olmuştur ve bunun sonucunda Dünya’nın sıcaklık değerlerinde düşüşler gözlenmiştir. Bu olaylardan biri, 1991’de Pinatubo Dağı püskürmesinde gerçekleşmiştir. Tarih boyunca da bir çok kez benzer olaylar gözlenmiştir. Volkanlar bazen karbondioksit gazı sızdırır ve bu gaz sızıntı deliklerine yeterince yakın olacak kadar şanssız olan birini boğabilir. Bu olaylardan biri, Kaliforniya’daki Mammoth Dağı’nda gerçekleşmiştir.
Bir orman yangınının yakınında bulunmuş herkes havanın ne kadar kötü olduğunu bilir. Orman yangını sonucu oluşan dumanlar güneşi bloke edebilir. Yangınlara neden olan insan faktörlerine engel olmak dışında, şimdilik, yangınların oluşturduğu doğal hava kirliliği konusunda yapılabilecek pek bir şey yok. Ama dert etmeyin, orman yangınlarının aslında doğaya yeni türler kazandırması gibi olumlu biyolojik etkileri olduğu da bir gerçek.
Toz fırtınalarının yarattığı hava kirliliğinin ise akciğerler üzerinde zararlı etkileri olabilir. Örneğin çöl bölgelerinde güçlü rüzgarlar havaya tonlarca parçacık karıştırır.
Hava Kirliliği ile İlgili Gerçekler
Hava Kirliliği, Sigara İçmekle Aynı Ölüm Riskini Taşıyabiliyor!
İngiltere’nin Çevre Kontrol Komitesi hava kirliliğinin sigara içmekle aynı ölüm riskini taşıdığını söylüyor. Burada şu kadar kirlilikten bahsediyoruz: %46 civarında karbon monoksit, %42 nitrojen oksit ve %26 çeşitli zararlı partiküller.
Çin’deki Hava Kirliliği Uzaydan Görülebiliyor!
Çin Seddi'nin uzaydan görülebilmesi bir mit olsa da, Çin’deki hava kirliliğinin uzaydan görülebildiği bir gerçek! Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 800,000 erken doğum ölümünün hava kirliliği sonucu gerçekleşeceğini öngördüklerini belirtti.
Tehlike sadece dışarıda değil! Dünya Sağlık Örgütü havasız kalan odalar içerisindeki hava kirliliğinin bazen dışarıdan daha fazla olabileceğini söylüyor.
Hava Kirliliği Yaşlandırıyor!
Procter & Gamble, yaptığı araştırmalar sonucu kirli havanın cilde zarar veren ve cildi yaşlandıran 200’den fazla kimyasalı içerdiğini belirtti.
Hava Kirliliği, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve Otizme Neden Olabilir!
Fosil yakıtların yakılması ile salınan polisiklik aromatik hidrokarbonlara (PAHs) hamileliği esnasında maruz kalan annelerin çocuklarının, günümüzde çok sık görülen Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu hastalığına yakalanma olasılığının beş kat daha fazla olduğu tespit edildi. Hava kirliliğinin otizme neden olan etmenler arasında kabul edilebileceğini öne süren çalışmalar bile var.
Çöplerin ve dönemlik işi bitmiş tarım alanlarının yakılması hava kirliliğine inanılmaz boyutta bir katkı sağlıyor. Bir çalışma, dünyadaki çöplerin %40’ından fazlasının yakıldığını ve havaya karbon dioksit, karbon monoksit, çeşitli zararlı parçacık ve toksin yaydığını belirtiyor. Tayvan’daki bir çalışma ise kağıt paranın bir ritüel olarak tapınak ve festivallerde yakılmasının hava kirliliğine yol açtığını ve bunun neredeyse iki katı kadar daha fazla toksin saldığını belirtiyor.
Hava kirliliğine maruz kalmak ise sadece kirli havayı soluyarak gerçekleşmiyor. Tehlike her yerde: Yetiştiği yerde hava toksinleri ile kirlenmiş yiyecek ürünleri, hava kirliliği ile kirlenmiş içme suyu, toprak, su ve toz parçacıkları...
Arabaların Oluşturduğu Hava Kirliliği Uçan Böceklerin Kafasını Karıştırıyor!
Güve ve arı gibi böcekler yüzlerce kilometre öteden çiçeklerin yerini belirlemek için koklama duyularını kullanıyor. Arabalardan çıkan kirli gazlar bu böceklerin koku reseptörlerini tıkıyor ve yönlerini kaybetmelerine neden oluyor.
Mutluluk ve Hava Kirliliği
Hava kirliliği hakkındaki en ilginç gerçeklerden biri de mutluluğun hava kirliliğine bağlı olabileceğini gösteren çalışmalardır. Kanada’daki Trent Üniversitesi’ndeki ekonomistler, 14 Avrupa ülkesi üzerinde yaptıkları araştırmalar sonucunda iyi bir hava kalitesinin insanı daha mutlu yaptığı, düşük hava kalitesinin ise daha mutsuz yaptığı sonucuna ulaştılar.
Bilgisayarlar ve Hava Kirliliği
Asitler tarafından hücuma uğramış sülfür içeren kirli hava, bilgisayar parçalarını olumsuz etkileyerek kullanışsız hale getiriyor.
DNA ve Hava Kirliliği
Son yapılan araştırmalarda, astımlı insanlar 2 saat boyunca dizel egzoz dumanına maruz bırakıldılar. British Columbia Üniversitesi’nden araştırmacılar bu maruz bırakılmanın ardından, deneklerin DNA’larında olumsuz yönde değişim kaydettiler.
Aşırı Hava Şartları ve Hava Kirliliği
Ulusal Bilimler Akademisi Tutanaklarında (Proceedings of the National Academy of Sciences) yayınlanan bir araştırma, Çin’deki olağanüstü hava kirliliğinin Kuzey Amerika’daki aşırı hava şartlarından sorumlu olabileceğini gösterdi. Çin’deki fabrikalarda ve enerji tesislerinde üretilen aerosoller batıda birikerek Pasifik fırtına yolunun yoğunlaşmasına neden oldu.
Bütün Dünyada Hava Kirliliği
Dünya, havasını kendi içinde tutar. Hava kirliliğini de. NASA ve Goddard Uçuş Merkezi (Goddard Flight Center) tarafından hazırlanmış bu video bize bu durumu net bir şekilde gösteriyor:
Peki, hava kirliliğinin zararlarından bahsettik. Şimdi de başka bir açıdan bakalım:
Hava Kirliliğinin Yararları Neler Olabilir?
Cornell Üniversitesinden İklim Araştırmacısı Natalie Mahowald, şöyle diyor:
Biz genel sağlık gerekçeleriyle havadan aerosolleri temizledikçe belki de iklim açısından kendimizi çok daha büyük bir derde sokacağız.
Fosil yakıtlar yakan enerji tesisleri karbon dioksit saldığı kadar nitrojen ve sülfürün de dahil olduğu bazı kimyasalların kompleks bir karışımını da salıyor. Aslına bakarsanız, havadaki bu kimyasallar güneş ışığını uzaya geri yansıtarak küresel ısınmayı kontrol altında tutmaya yardımcı oluyor.
Havayı temizlemek akciğerlerimiz için iyiyken, küresel ısınmayı daha da kötü bir hale getirebilir. Bacalardan karbon dioksit ile yükselen kirleticilerin incelendiği bir çalışma bu düşünceyi destekledi. Bu kirleticiler aerosol olarak adlandırılır ve havadaki farklı şeylerin yanı sıra, yüksek miktarda nitrojenin ve sülfürün bulunduğu bir is içerir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
5
-
2
-
1
-
1
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- B. Kladko. Breathing In Diesel Exhaust Leads To Changes “Deep Under The Hood”. (7 Ocak 2015). Alındığı Tarih: 23 Temmuz 2020. Alındığı Yer: The University of British Columbia | Arşiv Bağlantısı
- R. Jiang, et al. (2014). Short-Term Diesel Exhaust Inhalation In A Controlled Human Crossover Study Is Associated With Changes In Dna Methylation Of Circulating Mononuclear Cells In Asthmatics. Particle and Fibre Toxicology. | Arşiv Bağlantısı
- E. Group. 8 Crazy Facts About Air Pollution. (19 Ocak 2015). Alındığı Tarih: 23 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Global Healing | Arşiv Bağlantısı
- Agency for Toxic Substances & Disease Registry. Air Pollution. (20 Mart 2009). Alındığı Tarih: 23 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Agency for Toxic Substances & Disease Registry | Arşiv Bağlantısı
- T. Jasarevic, et al. 7 Million Premature Deaths Annually Linked To Air Pollution. (23 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 23 Temmuz 2020. Alındığı Yer: WHO | Arşiv Bağlantısı
- Enviropedia. Natural Air Pollution. (23 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 23 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Enviropedia | Arşiv Bağlantısı
- E. Newbern. China's Latest 'Airpocalypse' Seen From Space. (8 Aralık 2015). Alındığı Tarih: 23 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Livescience | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 18/04/2024 08:06:48 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4263
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
