Genetik Analizler Sayesinde Buz Adam Ötzi'nin Görünüşüne Dair Yeni Detaylar Keşfedildi!
Science
- Çeviri
- İnsan Evrimi
- Bilim Haberciliği
Bu haber 1 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
1991 yılında bir İtalyan vadisinde yürüyen bazı kır yürüyüşçüleri, Avusturya sınırında donmuş bir cesetle karşılaştılar. Ceset 5.300 yıl önce bir ok ile vurulduktan sonra ölen bir adama aitti. Bulunduğu vadiye ithafen "Ötzi" olarak adlandırılan buz adam, tüm dünyadan insanların hayal dünyalarında yer edinerek ve bilim insanlarına eski Avrupalılar hakkında benzeri görülmemiş bir anlayış katarak bir sansasyona dönüştü.
Ötzi geleneksel olarak uzun, dağınık saç ve soluk ten rengi ile tasvir ediliyordu. Bu çıkarımlar kısmen mumyanın 2012'deki genetik sekanslamasından ortaya çıktı. 16 Ağustos 2023 tarihinde Cell Genomics'de yayınlanan makalede Ötzi'nin daha yüksek kalite ile tekrardan dizilenen genomu, buz adamın önceden düşünülenin aksine çok az miktarda saça ve daha koyu ten rengine sahip olduğunu ortaya koydu. Bolzano, İtalya'daki Eurac Araştırma Merkezi'nde mumya araştırmacısı ve makalenin ortak yazarı olan Albert Zink, konu hakkında şunları söylüyor:
Şaşırmıştım fakat düşünüldüğünde bu gayet mantıklı bir keşif: Bulduğumuz sonuçlar mumyanın neden göründüğü şekilde olduğunu oldukça iyi açıklıyor.
Ötzi'nin buzda muhafaza edilmesi, antik-DNA çalışmalarının yapılmasına olanak sağladı. 2012'de araştırmacılar dizilenen ilk genomlardan biri olan Ötzi'nin genomunun taslak halini yayınladılar. Yapılan analiz sonucu Ötzi'nin soluk benze, kahverengi gözlere ve bozkır soyuna sahip olduğu öne sürüldü.
Bu son nokta şaşırtıcıydı, çünkü araştırmalara göre Doğu Avrupa ve Orta Asya'daki sürü insanlarından gelen bozkır soyu şimdiki Güney Avrupalılar arasında yaygın olmasına rağmen Ötzi öldükten 1000 sene sonra bile henüz Avrupa'ya ulaşmamıştı. Neyse ki araştırmacılar Ötzi'nin genomunun mükemmel bir şekilde sekanslanmadığını biliyorlardı.
Öte yandan Antik-DNA teknolojisi ilk sekanslamadan bu yana çok büyük oranda gelişmişti. Bu yüzden Zink ve meslektaşları, Ötzi'nin kalça kemiğinden parçalar toplayıp bunları sekanslanmaları için Almanya'ya gönderdiler.
Burada yapılan yüksek kaliteli genom çalışması, Ötzi'nin bozkır soyunun muhtemelen bir modern DNA kontaminasyonu sonucu ortaya çıktığını gösterdi. Yeni bulgulara göre Ötzi'nin soyu büyük oranda Anadolu çiftçilerine dayanıyordu!
Akdeniz ve Karadeniz arasında kalan karada yaşayan Anadolu çiftçilerinin Avrupa'ya göç edip yerli avcı-toplayıcılarla çiftleştikleri düşünülüyor. Fakat Ötzi'nin fazla Avrupalı avcı-toplayıcı DNA'sı taşımaması, soyunun zamanında diğer Avrupalılardan genetik olarak izole olduğunu gösteriyor.
Deri pigmentasyonu işaretçileri ise Ötzi'nin beklenenden daha fazla melanine sahip olup modern Sicilyalılardan daha koyu tenli olduğunu ortaya çıkardı. Ötzi ayrıca erkek kelliğine dair genetik işaretçiler de taşıyordu. Yaşı ve mumyanın saçının eksik olması göze alındığında Zink, Ötzi'nin öldüğünde kelleşmeye başlamış olduğundan şüpheleniyor.
Önceki çalışmalar Anadoluluların Ötzi'nin hayatta olduğu zamanda Avrupa'da olduğunu öneriyor. Londra'daki Francis Crick Enstitüsü'nden antik-genom araştırmacısı Pontus Skoglund, bu konuda şunları söylüyor:
Mumyanın Anadolu kökenlerine sahip olması hiç şaşırtıcı değil. Ancak genomu, hayatına ve son saatlerine dair detaylı portremize hoş bir eklenti yapmamızı sağlıyor.
Zink ise araştırma hakkında son olarak şunları söylüyor:
Çalışmalar bu mumya hakkında öğrenilecek daha çok şey olduğunu gösteriyor. Bana sık sık 'Ötzi hakkındaki 33 yıllık araştırmalardan sonra her şeyi öğrenmiş olmamız gerekmiyor mu?' diye soruluyor. Ancak durum böyle değil. Ben her zaman araştırma için yeni kapıların açılacağını düşünüyorum.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
31
-
14
-
8
-
5
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Çeviri Kaynağı: Scientific American | Arşiv Bağlantısı
- F. Kreier. (2023). Ötzi The Iceman Has A New Look: Balding And Dark-Skinned. Springer Science and Business Media LLC. doi: 10.1038/d41586-023-02562-0. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/05/2025 21:20:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/15480
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in Scientific American. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.
