Derin Beyin Uyarımı Ameliyatları

Büyük bir ameliyat geçirmesi gereken herkes gibi, emekli bir iletişim projeleri müdürü ve tutkulu bir golf oyuncusu olan Rodney Haning'in de doktorlarına soracak birkaç sorusu vardı. Örneğin planlanan tedavinin durumunu nasıl iyileştireceğimi merak ediyordu. Sorunu, birçok diğer şeyle birlikte, sol elinde bulunan aşırı titremelerdi. Bu sebeple sporunu düzgün bir şekilde icra edemiyor ve golf sopasını tutarken elini göbeğine yaslayarak destek alması gerekiyordu. Haning bir kış akşamı Florida Üniversitesinin Health Shands Hastanesinde doktorlara şunu sordu: "Biri bana bu prosedürün nasıl işe yaradığını anlatabilir mi?"

Beyin cerrahı olan Kelly Foote ise şöyle cevap verdi: "Pekala... Birçok şey biliyoruz; ancak her şeyi bilmiyoruz."

Bu üstü kapalı cevap 67 yaşında olup tercihini beyin ameliyatı olmaktan yana kullanan Haning'i pek de rahatsız etmiyor gibiydi. Dr. Foote'a detaylı sorular sormak pek de akıl kârı değildi zaten; çünkü doktor bu sorunun sorulduğu sırada Haning'in kafatasına bir delik açmakla meşguldü. Foote hastasına şunu sordu: "Matkabın sesini duyabiliyor musun?"

Bu sırada paslanmaz çelikten yapılmış aygıtı kemiğe bastırarak deliyordu. O sırada detaylı bir şekilde yerleştirilmiş araçlar sayesinde hareketsiz halde olan Haning, 3 santimetre çapındaki bir matkabın kafatasını delerken neden canının acımadığını sordu. Foote, kafatasında duyusal sinir reseptörlerinin bulunmadığını, bu yüzden acı hissetmediğini sakince açıkladı. En baştaki kesiği açarkense hasta uyuşturuluyordu. Foote hastanın "dura"sını açarken sohbet etmeye devam ettiler:

Dura, beyninin içinde yaşadığı su balonudur. Bir çeşit sert hayvan derisi gibidir. Koruma sağlar.

Doktor bunu söyledikten sonra, Haning'in beynini açığa çıkardı.

Derin Beyin Uyarımı/Stimülasyonu (DBS), nöroloji, nörosirürji ve elektrik mühendisliğini bir araya getirmektedir. Tabii bir de doktorlar ve tamamen uyanık hastalar arasındaki şaşırtıcı muhabbetleri bir araya getirir. Tüm sahne fantastik ve sıradan olan olayların bir karışımı gibidir. 

DBS hastaları, ameliyat sırasında tam anlamıyla "biyonik" bir hale getiriliriler. Beyinlerine, göğüslerine dikilen bataryalardan gücünü alan ufak elektrotlar yerleştirilir. Bu sayede zayıf ama sabit bir elektrik akımı ile beslenebilirler. Bu da hastalıkların belirtilerini azaltır ve hatta yok eder. DBS bir felci daha iyi hale getirebileceği gibi, engellilerin yürümeye başlamasını sağlayabilir veya psikolojik olarak işkence çeken insanların huzura ermesini sağlayabilir.

1990'larda hareketle ilgili hastalıkların tedavisinde uygulanması onaylandıktan sonra Dünya çapında 100.000 insan bugüne kadar DBS oldular. Günümüzde, Parkinson Hastalığı, distoni (istemsiz kasılmalarla karakterize edilen bir hastalık) ve Haning Problemi gibi hastalara rahatlık sağlaması bir yana, Tourette Sendromu denen ve karakteristik tikleri ve obsesif kompulsif bozuklukla tanımlanan sendromlara karşı da faydalı olduğu tespit edilmiştir. Buna ayrıca DBS'in travma sonrası stres sonrası sendromu ve diğer nöropsikiyatrik durumlarla ilgili faydalarını göstermeye başlayan çalışmaları da ekleyebiliriz. Hatta Alzheimer hastalarının hafızalarında iyileşme gösterdiği bile gözlenmiştir.

Bir anda, modern tıbbın en heyecan verici tedavi yöntemlerinden biri haline gelmiştir. Milyonlarca potansiyel DBS hastası olduğu düşünülürse, gelecekte beyin implantlarının, kalça implantları kadar yaygın hale geleceğini öngörmek zor değildir.

Florida Üniversitesi Hareket Bozuklukları ve Nörorestorasyon Merkezi eş yöneticilerinden Foote ve nörolog Michael Okun DBS alanının öncülerindendir. Bu ikili, geliştirdikleri cerrahi teknikler ve koydukları üst düzey standartlardan ötürü dünyanın dört bir tarafından hasta çekmektedirler. 2002 yılında Florida Üniversitesi'nde bir takım oluşturduktan sonra, Okun ve Foote toplamda 1000'den fazla DBS prosedürü uygulamışlardır ve 2 kişilik çabalarını 40'tan fazla kişiden oluşan bir ekibe genişletmişlerdir. Bu çalışanlar arasında 8 nörolog, 1 psikiyatrist, 1 nöropsikolog ve fiziksel, konuşmayla ilgili ve mesleki terapistler bulunmaktadır. Normal ilaçlarla kontrol alınamayan semptomlara sahip hastalar için ameliyatın riskleri, diğer ameliyatlarla aynıdır: felç ve enfeksiyon gibi sorunlar... Yan etkiler baş ağrısından konuşma ve hafıza sorunlarına ve hatta nöbetlere kadar gidebilmektedir. Ancak Okun, hastalarının %90'ından fazlasının, standart operasyon sonrası test skalalarında kendilerini "çok daha gelişmiş" veya "çok çok daha gelişmiş" sınıfına koyduklarını söylüyor.

Kafatası açıldığında, Foote yavaşça bir mikroelektrodu, kıl kadar ince olan bir kabloyu kullanarak Hanning'in beyninden içeri sokuyor. Bu, beyne kalıcı olarak yerleştirilecek olan kurşun değil. Bu daha çok bir elektronik gözlemci. Tekil beyin hücrelerinden elektrik sinyalleri alarak bunları güçlendiren bir alet. Bunu yaparken, dış kaynaklardan gelen elektriksel gürültüyü de baskılayabiliyor. Bu aygıt beynin içerisine ilerledikçe, hücrelerin sesi ameliyat odasının içerisini doldurmaya başlıyor. Sesleri, tıpkı derin uzaydan gelen statik gürültüye benziyor. Hastanın yanında konuşlanmış olan Okun, Haning'in sol kolunu ve parmaklarını hareket ettiriyor, koluna, çenesine ve dudaklarına parmaklarıyla vuruyor, böylece beyinde sinyaller oluşmasını sağlıyor. O bunu yaptıkça, her bir nörondan gelen ciyaklama sesini dinliyor. Bu ciyaklamalar, mikroelektrot sayesinde toplanıyor. Eğitimli kulakları sayesinde Okun normal ve anormal nöronları ayırt edebiliyor. Bu bozuk nöronlar, Hanin'in titremelerinin ana nedeni ve Foote'u hedefe yönelmesi konusunda yönlendiriyor. Foote'un hedefinde Hanging'in talamusunda bulunan bir sinir ağı bulunuyor. Bu bölge, beyninin ortasına yakın bir yerde yer alıyor. Kafatasında açılan delikten yaklaşık 10 santimetre kadar derinde yer allıyor. Sonunda Okun o sesi duyuyor:

"Bu bir tremor hücresi, onu duyabiliyor musun?"

Hareket bozukluğu olan hastaları DBS prosedürü sırasında uyanık tutmak, ameliyatın etkilerini canlı olarak görmeyi sağlıyor. Bu tedavinin ilgi çekici yönlerinden biri, ameliyatın doğrudan beyin dokusunu değiştiriyor ve bu sayede anormal sinyalleri bozuyor olmasıdır. Bu sayede hastanın semptomları daha akım verilmeden düzelmeye başlar. Bu geçici etki, bundan on yıllar önce beyin hastalarının beyinlerinde ufak kesikler açan doktorlar sayesinde keşfedildi. Ameliyat sırasında birkaç sefer Haning'den bir el tahtasına spiraller çizmesi istendi. Ameliyat öncesinde çizdiği ilk spiral son derece bozuk ve düzensizdi. Sonuncusu ise dümdüz ve titremesiz bir elin yapabileceği bir işe aitti.

Ameliyat sona yaklaştıkça, Haning'in beynine kurşun yerleştirildi ve bunun başarısı Okun'un Foote'a nazik bir tebrik göndermesiyle sonuçlandı: "Kelly, bunu nasıl yapıyorsun bilmiyorum ama tam isabet."

Ameliyattan sadece birkaç gün sonra Rodney Haning, Florida'nın Villages kentindeki evine döndü ve golf kulübüne katılmaya başladı. Artık golf sopasını tutarken göbeğinden destek alması gerekmiyordu.