Zehirli Varlıkların ve Zehirleme Şekillerinin Arasındaki Fark Hakkında

Detoksla ilgili videoda venomous ve poisonous farkından bahsedilmişti. Bunlar için kendi türettiğim üç tane kelime önerim var:

zehirsokan; Vücutta üretilmiş zehri kendi imkânlarıyla başka canlıya aktarabilen.

(Zehri bünyenin içine soktuğu için. Ayrıca zehirli hayvan ısırıklarına sokma denmesiyle de uyumlu olduğundan dil sezgisi gücü de var.)

zehirtutan; Vücutta üretilmiş zehri kendisiyle münasebete geçilmeden başka canlıya aktaramayan.

(Zehir üretebiliyor ama zehri nakledemiyor, sadece muhafaza edebiliyor. O yüzden tutmak.)

zehreltik; Kendisi zehir üretemeyen ve doğal olarak zehir bulundurmayan herhangi bir şeyin dışarıdan zehir eklenerek zehirleme özelliği kazandırılmış hâli.

("zehrelmek" kelimesini seyrelmek, azalmak, çoğalmak, bolalmak örneklerinde de görülen -Al eki ile türettim. Yani zehrelmek, zehre dönüşmek, zehirleşmek demek. Zehreltmek de zehre dönüştürmek, zehirleştirmek demek. Zehreltik de zehirleştirilmiş demek.)

zehirli; Herhangi bir vesileyle zehre sahip olup herhangi bir yolla zehirleme tehlikesi arz eden canlı veya şey.

zehirsiz; İçerisindeki hiçbir maddenin dozu, belirli bir organizma için zehir etkisi yaratacak düzeyde olmayan şey.

Venom ile poison kelimelerine karşılık bulmaya gerek duymadım. Çünkü aralarında fark göremedim. Ne yolla bulaştıkları, bulaşma şekillerinin ve bulaştıranların arasında fark yaratıyor. Bulaştırılan şeyler arasında fark yaratmıyor. Kelime türetmeye de bir farkı anlatmak için ihtiyaç duyuyoruz. Fark yoksa yeni kelimeye gerek yok. Bunların ikisi de dozu zarar verecek düzeye ulaşmış içerik. Ne oldukları arasında fark yok, ne yolla yer değiştirdikleri arasında fark var. En azından bildiğim kadarıyla böyle. Eğer böyle değilse, ne oldukları da farklıysa farkını anlatın lütfen.

Ayrıca zehirleme özelliğine sahip olan ile zehirleme özelliğine sahip olmayanı pratik olarak ayırt edebilmek için zehirli kelimesinin anlamının sabit kalması daha mantıklı bence. Yoksa zehirsiz bir şeyi tarif etmek için "venomsuz ve poisonsuz" veya "ne zehirtutan ne de zehirsokan olan" benzeri bir şekilde birden fazla kelimeyle uzun uzun anlatmak zorunda kalırız. Üstelik halk, hâlihazırda aktif olarak kullandığı ve benimsemiş olduğu bir kelimenin anlamını değiştirmeyi kabul etmeyecektir. Ben türetmediğim hâlde zehirli ve zehirsiz kelimelerine yer vermemin sebebi bu açıklamayı yapabilmekti.

Önerilerimi umarım beğenirsiniz ama beğenmeyebilirsiniz de. Önemli olan, kelime türetimini hafif bir iş görmeyip ciddiyetle yaklaşmak. Kelime türetimine kafa yormadığımız, hatta belki umursamadığımız ya da doğru bakış açısıyla yaklaşmadığımız için dil sezgisini veya ahengini bozan, e hâliyle türetildiğiyle kalıp arşive kaldırılan kelimeler ortaya çıkıyor. Amacım kelime türetimi hakkında farkındalık, hatta belki tartışma ortamı oluşturmak ve teşvik etmek.