Neden balıkların suda yüzdükleri gibi, atmosferde yüzen canlılar evrimleşmedi veya gelecekte bu evrimi geçirmiş canlılar oluşabilir mi?

Bu zihni sinir soruya birçok güzel cevap geldi. Cevaplayanların uzmanlık alanı ve yaş gibi özelliklerinin çeşitliliği de ayrı bir keyif konusuydu. Hatta, verdiği cevabın üzerine tekrar düşünüp tekrar cevap yazanlar oldu. Bence müthiş bir egzersiz oldu bu soru.

Bu blog yazısını hazırlarken aklımda hep bır havada yüzen zürafa figürü canlanıyordu, düşündüğüm çizime çok yakın bir çizimi Devıan Art sitesinde, Digitonaut kullanıcı adlı sanatçının Giraffe Fish tasarımını kullanmak istedim.

Hava da bir akışkandır, o yüzden de akışkanlar mekaniği kurallarına tabidir.^[1] .^[2] Burada akışkanlar mekaniğinin detayına girmeyeceğim ancak, temel olarak teoride her akışkanın içinde veya üzerinde yüzen cisimler olabilir veya tasarlanabilir. Burada birçok cevapta da görüldüğü üzere en önemli unsur özkütle. Arşimet prensibine göre, bir cisim içinde bulunduğu ortamdan daha yoğun bir özkütleye sahipse dibe batar, özkütlesi içinde bulunduğu ortamın özkütlesine eşitse askıda kalır, cismin özkütlesi ortamın özkütlesinden düşükse akışkanın üzerinde yüzer.^[3] Konuyu dallandırmak istemiyorum ancak, birçok deniz aracının özkütlesi suyun özkütlesinden büyüktür, yine de suyun üzerinde yüzer. Bunun cevabı da mühendislik tasarımında gizli, her zaman geminin suyun içine battığı kısmıyla hareket ettirdiği su miktarının, geminin toplam ağırlığından az olmayacağı şekilde tasarlanarak (bir anlamda havayı geminin bir parçası haline getirerek) Arşimet prensibine uyularak, gemilerin yüzdürülmesi sağlanıyor.

Diğer taraftan, soruya cevap verenlerden Hidrobiyolog Ozan Korkmaz’ın çok iyi açıkladığı şekliyle, çoğu balık özkütle yoğunluğu konusunu hava keseleri aracılığıyla çözmektedir. Ozan Korkmaz'un cevabına bu linkten ulaşabilirsiniz.

Ayrıca, zaten gökyüzünde uçan canlılar bulunuyor. Sadece, balıkların suda özgürce hareket edebildiği gibi istediği yöne istediği kadar gidebilen, karaya inmeye hiç ihtiyaç duymayan kompleks canlılar yok.

Peki olabilirler miydi?

Sanırım temelde iki yaklaşımdan konuyu araştırmak gerekiyor.

Yaşamın suda başladığı gibi, havada da yaşam başlayabilir miydi?

Hepimizin bildiği gibi yaşam derin okyanuslarda başladı. Yeryüzü yaşamı başlatmak için iklim ve zararlı radyasyon açısından uygun değildi.^[4]

Su, havaya göre 830 kat daha yoğun bir akışkan.^[5] Dolayısıyla atmosfer, canlılık için gerekli olan birçok elementi de havada taşıyabilecek yoğunlukta değil. Bunun önemli sebeplerinden bir tanesi de gezegenimizin sıcaklığı, gezegenimizin sıcaklığında elementlerin büyük bir kısmı katı halde ve özkütleleri atmosferimizden ağır. Gezegenimiz daha sıcak olsaydı bu elementler gaz halinde atmosfere karışmış olabilirdi, tabi o durumda yaşam evrimleşir miydi ayrı bir soru. Dolayısıyla, atmosfer yaşamın başlangıcı için hem karaların sahip olduğu dezavantaja sahipti hem de elementlerin çoğunu bulunduramıyordu. Elementlerin yoğunluğu ve sıcaklığa göre hal değişimlerini daha fazla incelemek için periodum'u ziyaret edebilirsiniz.

Karasal canlılar gökyüzünün balıkları olabilir miydi?

Havada yaşamın başlamış olması birçok sebepten zor görünüyor. O halde, karaya çıkan yaşam gökyüzüne taşınabilir miydi?

Burada bana en olası seçenek, otçul hayvanların yırtıcılardan korunmak ve beslenmek için böyle bir evrim geçirmeleri ihtimali olurdu gibi geliyor.

Otçul memeliler metan gazı üretiyor ve metan gazı havadan hafif bir gaz.^[6]

Nasıl ki zürafalar ağaçların üstündeki yapraklara ulaşmak için boyunları uzayacak şekilde evrimleştiyse, metan gazını balıklardaki gibi keselerde taşıyan, bacaklarının yerini yüzgeçlerin aldığı, havada süzülüp ağaçların üst yapraklarını kolaylıkla yiyebilen canlılar en azından fikri açıdan gerçekleşebilirmiş gibi duruyor. Kelimenin tam anlamıyla, hayvanlar osurukları sayesinde uçabilirlermiş gibi görünüyor olaya böyle bakınca.

Ancak, bu fikrin de çok olası olduğu kanaatinde değilim.

Bir defa böyle bir bünyeyi taşımak için ne kadar bir metan gazı kesesi gerekir, hesaplamaya çalıştım ama tam içinden çıkamadım.

Diğer taraftan, evrimsel açıdan bir plan program çerçevesinde böyle bir gelişimin hızla gelişmesini bekleyemeyiz elbette. Gerçekleşecekse, rastsal olarak gerçekleşecek. Zürafaların evrim süreci de daha yakın dönemlerde olduğu için, zaten doğada avcıları bulunuyordu.^[7]

Muhtemelen, bu yönde bir özellik gelişmeye başlamış olsaydı da bu kademeli olarak muhtemelen önce gaz keselerinin oluşmaya başlamasıyla olacaktı ve başarılı devam ederse, zürafalar biraz havada yüzmeye başlayınca bacaklar körelip yüzgeçler ortaya çıkmaya başlayacaktı. Ancak bu aşamalara hiç gelemeden, vücutlarında daha çok gaz taşımaya başladıkları aşamada hareketlerı kısıtlanacak ve muhtemelen daha kolay av olacaklardı veya oluyorlardı.

Tabi burada bilimsel bir araştırmadan bahsetmiyoruz, en fazla birkaç bilimsel bilgi kırıntısının mantık yoluyla irdelenmesini içeriyor bu yazı. Hayal etmesi çok eğlenceli olsa da en azından yakın dönemde atmosferde yüzen kompleks canlıları görmek çok da mümkün değil gibi. Ancak, her durumda böyle bir fikri tartışmak bence çok keyifli ve güzel bir zihin egzersizi.

Sevgiler,

K. Murat Şimşek