Kütleçekiminin Nasıl İşlediğinden Anladıklarım, Anlamadıklarım ve Uydurduklarım:

Hep anlatılan çarşaf analojisi, bükülmenin yerçekimi yüzünden olması ve üç boyutlu hissi vermemesinden tatmin edici değil. Bu yüzden acaba uzay kumaşı neye benziyor olabilir, dedim. Aklıma elastiki yapıda olan sünger geldi. Sünger bence daha mantıklı ama bilimde ne kadar doğru bir analoji, bilmiyorum. Bu arada amacım sadece kütleçekiminin nasıl işlediğinden anladığım kadarını, biraz kabûllenememe biraz da sağduyumun beni mecbur ettiği yorum ve hayâl gücü katarak açıklamak, anlamadıklarımı da soru olarak ekleyip düzeltme ve cevap, ama açıklamasıyla, almak. Kütleçekimine hâkim olanlar hikâyemde muhtemelen tonla hata bulacaklar. Eğer izahını yaparak ya da yapıldığı noktayı işaret ederek düzeltirlerse evrenin işleyişini, zihinlerimizden atamadığımız sağduyumuzu çürüterek anlatmış olurlar. Yoksa kütleçekiminin çok kez anlatıldığını ben de biliyorum. Burada amaç akla yatmayanları konuşmak. Ama bunu yapabilmek için de sağduyumun, öğrenebildiklerimin yardımıyla yaratabildiği bir kütleçekimi modelini anlattım. Belki farkında olmadan kendi uydurduğumu sandığım ayrıntılarda da bir yerlerden aklımda kalan gerçeği anlattım, belki saçmaladım. Bunu resimdeki mantık hatasını bulma bulmacası sayın, hadi başlayın.

Şu anda, çarşaf analojisine ithaf yapılarak, yaygın olarak uzay kumaşı ifadesi kullanılıyor ancak benim anlatacağım, uzayı süngerimsi düşünmeye dayandığından anlatmak istediğim daha kolay hayâl edilebilsin diye uzay süngeri diyeceğim. Siz okurken uzay süngeri dediğimde uzay kumaşını kastettiğimi anlayın.

Hiçbir kütle yokken dümdüz, gevşek ve rahat olan bir uzay süngeri var. Uzay süngerinin içinde kütle belirir. Kütle yer kaplamak zorunda olduğundan uzay süngerini, kaplayacağı alan kadar kendisinden dışarı doğru iter. İtilen sünger, eğrilir, sıkışır, gerginleşir ve eski yerine geri dönmeye çalışır. Tıpkı içine top sıkışmış gerçek bir sünger gibi. Eski yerinde bir cisim olduğundan oraya geri dönemez ama yine de gerginliğinden kurtulmak için dönmeye mecbur olduğundan kütlenin üstüne baskı uygular. Kütle ne kadar büyükse uzay süngerini o kadar fazla itmiş yani o kadar fazla sıkıştırmış ve germiştir, yani sünger eski yerine dönmek için kütleye o kadar fazla baskı uygular. Uzay süngeri, kütleyi kendi içine çökertmeye yani büzüştürmeye çalışıyor, kütle de buna direniyor.

Eğer iki farklı kütle arasında yeterince uzay süngeri varsa, o aradaki uzay süngeri, hem iki kütleye de kütlelerin diğer yüzlerine uygulanan kadar baskı uyguluyor hem de bu sayede iki kütlenin de aradaki uzay süngerinden tam ters yönden yediği uzay süngeri baskısını dengeleyebiliyor. Ama bu iki kütle birbirine fazla yaklaşır da aralarındaki uzay süngeri, iki kütle tarafından da aynı anda ve zıt yönlerden itile itile ortada daha fazla sıkışamayacak kadar sıkışınca ortada daha fazla itilecek yer olmadığından ama itim yine de devam ettiğinden kütlelerin arasından çıkıp etrafa yayılıp ters yöndeki uzay süngerinin yaptığı baskıyı dengeleyemeyecek kadar miktarca azalır ve sonucu olarak ters yönden gelen baskıya yenik düşerse ters yönden gelen baskının, öbür tarafta kütleyi itmesine engel olan bir nötrleyici kalmadığından iki kütle birbirine doğru itilir ve birbirine yapıştırılır.

Bu iki kütleden birisi diğerinden çok daha küçük ise iki kütlenin yaklaşması sebebiyle aralarından çıkmak zorunda kalacak olan uzay süngerinin ebatı, küçük kütlenin boyutunca olacaktır. Küçük kütlenin büyük kütleye bakan tarafındaki uzay süngeri, küçük kütlenin büyük kütleye bakan yüzünün tamamından bir ölçüde geri çekildiğinden ama küçük kütlenin diğer yüzlerine uygulanan uzay süngeri baskısında eksilme olmadığından bu kütlenin ters yönden gelen uzay süngeri baskısı tarafından itilmesini engelleyen dengeleyici kuvvet büyük oranda yok olmuştur ve bu sebeple ciddi düzeyde bir itme kuvvetine maruz kalır. Oysa büyük kütlenin, küçük kütleyle yakınlaştığı yüzündeki uzay süngeri eksilmesi veya geri çekilmesi büyük kütle için çok cüzi bir miktarda kaldığından büyük kütlenin farklı yönlerden yediği baskılar arasındaki dengede ciddi bir değişme olmayacak, büyük kütle neredeyse yerinden oynamayacaktır. Elbette çok küçük bir dengesizlik doğacağından ters baskı tarafından bir miktar itilecektir ama bu itim çok cüzi bir düzeyde kalacaktır. Tüm bu sebeplerden, aslında olan iki kütlenin de birbirine itilmesi olduğu hâlde, küçük kütle, büyük kütleye göre daha kuvvetli itileceği için daha fazla yol alacağından sanki büyük kütle yerinden kıpırdamamış da küçük kütle ona doğru gelmiş gibi görünür.

Elbette bu sıkışmış ve gergin uzay süngeri sonsuza kadar gitmiyor. Sıkışmışlık bir yere kadar azalarak devam edip o sınırdan sonra kütle derdi olmayan gevşek uzay süngeri başlıyor. Kütle belirmeden önce kütlenin şimdi olduğu yerin tam merkezinde yer alan uzay süngeri yerinden en çok uzaklaştırılıp en çok sıkışmış sünger bölgesidir. Yerinden edilen sünger de yok olmayacağından ve bir konumda bulunmak zorunda olduğundan etrafıntaki sünger bölgelerinden yer çalmak zorunda kalır ancak çalamaz ve aynı yeri paylaşmak zorunda kalır, bunu sıkışarak veya gergin büzüşmeler yaparak sağlar. Tıpkı içine top sıkıştırılmış sünger gibi. Böylece en çok yerinden edilmiş ve hâliyle sıkıştırılmış uzay süngeri en gergin ve yerine dönmeye en çok kuvvet uygulayan kısım iken en az yerinden edilmiş ve en az sıkıştırılmış uzay süngeri pek az gergin ve az kuvvet uygulayan kısımdır. Yerinden en az edilen, gergin uzay süngeri alanının merkezinden en uzak olandır, en dış kısımdır. Yani bu gergin uzay süngeri alanına giren bir kütlenin, merkezdeki kütleye doğru itilebilmesi için merkezdeki kütlenin tersi tarafındaki gergin uzay süngerinin belli bir miktara ve gerginliğe ulaşacağı kadar merkeze yaklaşmış olması gerekir. Böylece merkezdeki kütlenin tersine bakan taraftaki baskı, merkezdeki kütleye bakan taraftakinden, yukarıda anlattığım şekilde, büyük olur ve diğer kütle merkeze itilir. Hatta küçük kütle gergin uzay süngeri üstünde öyle bir konumunda durabilir ki merkezdeki kütleden ters tarafa bakan ve merkezdeki kütleye bakan yüzlerine uygulanan baskı eşitlenir, küçük kütle ne merkeze itilebilir ne de merkezden uzaklaşabilir (Tabii burada kütleler arasındaki dengeyi bozacak başka kuvvetleri ve etkileri yok saydığımız bir durumdan bahsediyorum.). Bu durumda gergin uzay süngerinin yeterince dış kısmına giren bir kütlenin sadece yalpalayıp yoluna devam edip gitmesi beklenir.

Bunu ilk düşündüğümde kütlelerin neden birbirine doğru hareket ettiğini hâlâ anlamamıştım çünkü gergin uzay süngeri her ne kadar kütlenin üstünde bir baskı olsa ve eski yerine dönmeye çalışsa da hâlihazırda dönemiyor, hâlihazırda sabit bir dengede duruyorlar. Gergin uzay süngerinin kütleye doğru bir akım falan gerçekleştirdiği yok ki, cisim niye akmak zorunda olsun? Bu soruyu sorarken bir hata yaptığımı fark ettim. Yabancı kütleyi uzay süngerinin parçası gibi düşünmüştüm. Gergin uzay süngeri kütleye doğru hareket edemiyor diye yabancı kütle de hareket edemez sanmıştım. Sanki kütle, süngerin bir dokusuymuş gibi. Oysa yabancı kütle de tıpkı merkezdeki kütle gibi uzay süngerinden kendi hacmine yetecek kadar bir alan çalıp onu itmeye çalışıyor, uzay süngeriyle bir itişme hâlindeler. Gevşek bir uzay süngerinde ondan çaldığı alana rağmen rahatlıkla konumunu koruyabilecek kütle, zaten büyük bir kütle tarafından sıkıştırılıp gerilmiş olan bir uzay süngerine girdiğinde direnemeyeceği kadar büyük bir gerginlikle, itim kuvvetiyle karşılaşır. Kütlenin büyüklüğü arttıkça uzay süngerinin daha fazla itilip gerginleşip daha kuvvetli bir şekilde eski yerine dönmeye çalıştığını hatırlayın. Bundan sonrası, yukarıda anlattığım, yabancı kütlenin merkezdeki kütleye bakan tarafının maruz kaldığı uzay süngeri gerginliğinin ve baskısının, merkezdeki kütleden ters tarafa bakan tarafındaki uzay süngeri gerginliğinden ve baskısından daha zayıf kaldığı konuma gelip gelmemesinden ibaret.

Yok eğer tüm bu anlattığım bükülme şekli yanlış da bu uzay süngeri kütle tarafından dışarı doğru değil, içeri doğru sıkıştırılıyor veya eğriltiliyor ise neden ve nasıl? Ben bunu hâlâ anlamış değilim.

Evet, duydum. Kütlenin uzay süngerini/kumaşını bükmesi, uzaydaki yolun yönünü kütleye doğru eğrilttiği için yolumuz kütlenin merkezine doğru çıkıyormuş. Ama bu fikrin tatmin edici, makûl bir açıklamasını bulamadım. Mesela, aslında kuvvet uygulanması meselesi değil, güzergâhın kıvrılması meselesi imiş. Ama yolu neden takip ediyoruz? Tamam, yol kütleye doğru çevrildi. Ama bir kuvvet bizi sevk etmiyorsa bizi yolu takip etmeye mecbur eden ne? Sadece yol değil, yön de mecburi. Uzaydaki cisimler zaten belli bir ivmeyle geliyorlar, onların yolu kıvrılsa yeter belki ama ya hareket hâlinde olmayanlar? Mesela ben sabit bir kütle olduğum hâlde yolda geri geri gidip uzaya çıkamıyorum. İlla merkeze doğru gitmek zorundayım. Gitmek zorunda olduğum yön de belli ise kuvvet nasıl söz konusu olmaz?

Ayrıca uzay süngeri/kumaşı niye kütleye doğru bükülsün ki? Bir şey senin içinde yer işgal ettiyse seni dışarı doğru büker, içeri değil.

Dışarı büküldüyse ve hiçbir kuvvet de uygulanmıyorsa diğer kütleleri içeri yani merkeze yönlendirme nasıl var? Merkezdeki kütlenin etrafından dolanıp geçip gitmeleri gerekirdi. Uzay süngerinin/kumaşının büküklüğü bu şekilde olurdu.

Yok içeri büküldüyse içinde yer işgal eden şey seni işgal edilen yani dışına atıldığın yere doğru büküyorsa bu nasıl oluyor? Uzay süngerinin/kumaşının içeri doğru büküleceği tarafta yer yok ki, kütleyle dolu orası? Veya kütleler uzay süngeri/kumaşı üzerinde vakum etkisi mi yapıyor?

Yoksa bu, içeri doğru bükülme değil de sıkışmış, gergin bir yapının eski yerine genişleyip gevşeme eğilimi mi?