Elektrikli Testere ve Şok Terapi: Arjantin Enflasyonu %300’lerden Nasıl Döndü?

Dünya ekonomi tarihinde çok az olay, Arjantin'in son iki yılda yaşadığı dönüşüm kadar radikal ve tartışmalıdır. 2023'ün sonlarında yıllık enflasyonun %200-300 bandını zorladığı, insanların maaşlarını alır almaz dolara çevirmek için döviz bürolarına koştuğu bir ülkeden bahsediyoruz.

Bugün ise tablo bambaşka. Aylık enflasyon tek hanelere indi, yıllık projeksiyonlar %30’lara kadar geriledi. Peki, "Arjantin İmkansızı" nasıl gerçekleşti? Cevap tek bir isimde ve onun elindeki "elektrikli testere"de saklı: Javier Milei.

İşte Arjantin'in enflasyon canavarını dize getirme hikayesi.

1. "Para Yok" (No Hay Plata)

Javier Milei göreve geldiği ilk gün halka pembe tablolar çizmedi. Kürsüye çıktı ve o meşhur cümlesini kurdu: "No hay plata" (Para yok).

Arjantin yıllardır bütçe açığını kapatmak için Merkez Bankası matbaalarını fazla mesaiyle çalıştırıyordu. Piyasaya sürülen her yeni Peso, eldeki paranın değerini eritiyordu. Milei hükümeti ilk iş olarak bu musluğu kapattı.

Kural: Hazine, Merkez Bankası'ndan borç alamaz.

Sonuç: Karşılıksız para basımı durunca, enflasyonu besleyen ana yakıt kesilmiş oldu.

2. "Motosierra" (Elektrikli Testere) Planı

Milei'nin seçim kampanyasında elinde elektrikli testere ile gezmesi bir şovdan ibaret değildi; bu, kamu harcamalarına yapacağı "budamayı" simgeliyordu. Ve dediğini yaptı:

Bakanlık sayıları yarıya indirildi.

Binlerce kamu çalışanı işten çıkarıldı.

Devletin reklam harcamaları sıfırlandı.

Kamu ihaleleri ve altyapı yatırımları durduruldu.

Amaç, "Mali Fazla" (Fiscal Surplus) vermekti. Yani devlet, cebine giren vergiden 1 kuruş fazlasını harcamayacaktı. Arjantin, yıllar sonra ilk kez bütçe fazlası verdi. Devlet tasarruf edince, piyasadan borçlanma ihtiyacı kalmadı.

3. Sübvansiyonların Kaldırılması: Acı Reçete

En zorlu kısım buydu. Yıllardır ulaşım, elektrik ve doğalgaz devlet tarafından sübvanse ediliyordu. Arjantinliler otobüse veya elektriğe gerçek maliyetin çok altında ödüyorlardı.

Hükümet bu desteği çekti. Fiyatlar bir gecede fırladı. Bu, kısa vadede can yakıcı olsa da piyasa fiyatlarının "gerçek" değerine oturmasını sağladı. Devletin sırtındaki milyarlarca dolarlık yük kalktı.

4. Blender Etkisi: Enflasyonu Durgunlukla Boğmak

Enflasyonun düşmesindeki bir diğer (ve en acımasız) faktör ise resesyon oldu. Maaş artışları enflasyonun gerisinde kalınca ve devlet harcamaları kesilince, halkın alım gücü düştü.

İnsanlar para harcayamaz hale geldi.

Talep bıçak gibi kesildi.

Satış yapamayan firmalar zam yapamadı, hatta fiyat kırmak zorunda kaldı.

Yani enflasyon biraz da "piyasada yaprak kımıldamadığı" için düştü. Ekonomistler buna "Blender etkisi" diyor; tasarrufların ve gelirlerin eritilerek enflasyonun düşürülmesi.

Agora Bilim Pazarı

Hangi Doğru – Nereden Baktığınız Gerçekliği Nasıl Şekillendiriyor, Doğru Bizi Nasıl Yanıltıyor?

Doğruları kendi emellerine hizmet edecek şekilde evirip çevirmekte uzman politikacılar, sırf tık alsın diye manşette doğruyu eğip büken gazeteciler, işlerine yarayacak doğruları, daha büyük bir doğruyu yanlış sunmak pahasına cımbızlayan aktivistler…

Hepsi basit bir gerçekten faydalanıyor: Hemen her konuda birden fazla doğru var ve bizler dünyaya seçtiğimiz doğruların merceğinden bakıyoruz. İnternet bilgi mi yayıyor, nefret mi; et tüketmek iyi mi, kötü mü; Amazon, kitapçıları yok eden bir canavar mı yoksa daha fazla okumaya teşvik eden bir dost mu? Cevap, hangi doğruya öncelik verdiğinize göre değişiyor.Ve özünde tarafsız olması gereken rakip doğrular, maharetli ellerde yalandan bile yanıltıcı bir ikna aracına dönüşebiliyor.

Hector MacDonald politika, iş dünyası, medya ve gündelik hayattan alınmış ilginç –hatta kimi zaman dehşete düşüren– çok sayıda vakayı inceleyerek doğrunun, gerçeklikten neden ve nasıl koparılabildiğini ortaya koyuyor. Hangi Doğru, düşüncelerimiz ve eylemlerimizin bize sunulan seçilmiş doğrularla nasıl derinden şekillendiğini anlatan ayıltıcı ve yol gösterici bir kitap.

“MacDonald doğrunun kaypaklığına nişan alıyor.”  New York Times “Nefis.”  Matt Ridley

Devamını Göster

₺279.00

Satın Al Tüm Ürünler

Sonuç: Başarı mı, Yıkım mı?

Makroekonomik veriler açısından bakıldığında bu bir zaferdir. Hiperenflasyonun eşiğindeki bir ülke, uçurumdan döndürüldü. Yatırımcı güveni arttı, risk primleri düştü.

Ancak sokağın gerçeği hala zorlu. Yoksulluk oranı %50'nin üzerine çıktı, orta sınıf eridi. Arjantin şu an yoğun bakım ünitesinden çıktı ama hala nekahet döneminde.

Dünya şimdi şu soruyu soruyor: Bu sert disiplin sürdürülebilir mi, yoksa halkın sabrı taşacak mı? Bunu zaman gösterecek ama kesin olan şu ki; Arjantin ekonomi kitaplarına geçecek bir deneyden geçiyor.

Siz ne düşünüyorsunuz? Enflasyonu düşürmek için bu kadar sert bir "kemer sıkma" politikası uygulanmalı mı, yoksa daha yumuşak bir geçiş mümkün müydü? Yorumlarda buluşalım!