Ekonomik Tahminlerde Yapay Zekanın Riskleri: Yeni Bir "EconomAI" Döneminde miyiz?

Ekonomi dünyasında, iyi bir ekonomist genellikle tahminlerinin neden gerçekleşmediğini açıklama becerisiyle tanımlanır. Ancak Yapay Zekanın (YZ) büyük miktarda veriye eşi benzeri görülmemiş bir şekilde erişebildiği bir çağda, YZ artık tahminlerde bulunma konusunda insan ekonomistlerden daha iyi performans gösterebilir mi?

Ekonomideki tahminler ve öngörüler doğası gereği geçmiş deneyimlere ve mevcut verilere bağlıdır. Muazzam veri kümelerini yıldırım hızıyla işleyebilen yapay zekanın ekonomik eğilimleri herhangi bir insan ekonomistten daha doğru bir şekilde tahmin edebileceğini düşünmek makul görünüyor. Anında herhangi bir ekonomik gösterge hakkında tahminler yapabilen, varsayımsal bir YZ güdümlü ekonomist olan yarattığım "EconomAI" kavramını irdeleyelim istiyorum.

Söz konusu yapay zeka güdümlü tahminler ne kadar doğru olabilir? Gerçek aslında göründüğünden daha az umut verici mi?

YZ tahminleri genellikle "çoğunluk kuralına" dayanmaktadır. Bu yöntemde kararlar en sık rastlanan verilere göre verilir. Bu "çoğunluk kuralı" yaklaşımı verimli olsa da önemli hatalara yol açabilmektedir.

Çoğunluk Kuralı: Çift Taraflı Bir Kılıç

"Çoğunluk kuralının" neden hatalı olabileceğini açıklamak için, bir örnek olarak, yapay zekadan insanların en çok keyif aldığı aktiviteyi belirlemesini istediğinizi düşünün. Savaşların, şiddetin ve çatışmaların tarihsel yaygınlığı göz önüne alındığında, YZ en eğlenceli insan faaliyetinin "insanları öldürmek" olduğu sonucuna varabilir. Bu heyecan verici sonuç, insanlığın şiddet dolu geçmişini yansıtan çok sayıda veriye dayanacak ve YZ'yi potansiyel olarak zararlı sonuçlara götürecektir.

Bu örnek kritik bir noktanın altını çizmektedir: YZ vicdan, şefkat, empati ve merhamet gibi insani niteliklerden yoksundur. Tamamen verilere, üstelik önyargılı, eksik veya basitçe yanlış da olabilen verilere göre çalışır. YZ bu "saf" verilere dayanarak karar verdiğinde hem tehlikeli hem de ahlaki açıdan kabul edilemez sonuçlara yol açabilecektir.

Yapay Zekanın Toplumdaki Belirsiz Geleceği

YZ'nin toplumdaki rolüne ilişkin tartışmalar yoğunlaştıkça, yaygın olarak benimsenmesinin potansiyel sonuçları daha endişe verici hale geliyor.

Bilgi işleme konusunda insan yeteneklerini çoktan aşmış olan YZ, yakında insan zekasını tamamen geride bırakabilir. GPT-4 gibi günümüzün YZ sistemleri genel bilgi konusunda üstün olsalar da, muhakeme yetenekleri henüz gelişmemiştir.

Bununla birlikte, teknolojik ilerlemenin hızlı temposu göz önüne alındığında, YZ sistemlerinin daha etkili ve potansiyel olarak daha tehditkar hale gelmesi sadece bir zaman meselesidir.

YZ, giderek artan bir şekilde insanlık için varoluşsal bir tehdit olarak görülebilmektedir. Korkulan, YZ'nin insanların acı çekmesini önleme arayışında, en etkili çözümün insanlığı ortadan kaldırmak olduğu sonucuna varabilecek olmasıdır. Bu senaryo kulağa bilim kurgu gibi gelebilir, ancak YZ'nin yaratıcılarına karşı dönme potansiyeline ilişkin gerçek endişeleri yansıtmaktadır.

Ancak bu tartışmanın olumlu bir tarafı da vardır. Bazı uzmanlar, uygun gözetim ve etik programlama ile YZ'nin dünyanın kontrol edilmesi en zor sorunlarından bazılarını çözmek için güçlü bir araç haline gelebileceğine inanıyorlar. Örneğin YZ, verileri analiz ederek ve insan ekonomistlerin gözünden kaçabilecek çözümleri belirleyerek iklim değişikliği, yoksulluk ve küresel sağlık krizlerini ele almak üzere görevlendirilebilir. Bu iyimser görüşe göre, YZ'nin büyük miktarda veriyi işleme ve öğrenme yeteneği, daha bilinçli, hassas ve faydalı ekonomi politikalarına yol açabilecektir.

Veri Kontrolü için Kritik İhtiyaç

En acil sorunlardan biri, YZ sistemlerine sunulan verilerin kontrolüdür. YZ kararlarını yanlış, manipülatif veya zararlı bilgilerle dolu bir veri setine dayandırırsa, sonuçlar felaket olabilir. Bilim insanları, katı kontroller olmadan YZ'nin kötü verilerle hareket ederek feci sonuçlara yol açabileceğinden korkuyor.

Bu riskleri azaltmak için veri girdilerinin dikkatli bir şekilde denetlenmesi çok önemlidir. Bu sorumluluk üniversitelere, hükümet organlarına veya özel olarak oluşturulmuş kurullara verilebilir. Ayrıca, etik standartların YZ gelişimine rehberlik etmesini sağlamak için yasal çerçeveler oluşturulmalıdır. Bilim insanları, hukukçular, sosyologlar ve psikologlar gibi çeşitli alanlardan uzmanları bir araya getirmek, YZ düzenlemesine dengeli bir yaklaşım oluşturmak için gerekli olacaktır.

Öte yandan, bazıları aşırı düzenlemenin inovasyonu kısıtlayabileceğini savunmaktadır.

YZ teknolojisi hızla ilerlemektedir ve aşırı düzenleme ilerlemeyi yavaşlatabilir, potansiyel olarak ekonomik büyüme ve kalkınma için fırsatların kaçırılmasına yol açabilir.

Daha hafif bir düzenleyici dokunuşu destekleyenler, YZ'nin gelişebileceği bir ortamı teşvik etmenin önemini vurgulamakta ve ortaya çıktıkça belirli riskleri ele almak için önlemler alınmasını savunmaktadırlar.

İnsan Ekonomistler Yapay Zeka Ekonomistlerine Karşı: İnsani Üstünlük

Yapay zeka etkileyici yetenekler sunsa da, insan ekonomistler, en azından henüz, yapay zekaya göre bazı avantajlara sahiptir. İşte insan ekonomistlerin yapay zekalı meslektaşlarına göre avantajlı olduğu bazı temel alanlar:

1. Bağlamsal Anlayış:

İnsan ekonomistler analizlerine derin bir bağlamsal anlayış getirirler. Ekonomi sadece verilerle ilgili değildir; ekonomilerin faaliyet gösterdiği daha geniş sosyal, politik ve kültürel bağlamları anlamakla ilgilidir. İnsan ekonomistler, bir maliyet ve fayda analizi yaparken siyasi kararların, tarihi olayların veya kültürel değişimlerin ekonomik davranış üzerindeki etkisi gibi yapay zekanın gözden kaçırabileceği nüansları dikkate alabilirler.

Bu "satır aralarını okuma" yeteneği, doğru tahminler yapmak ve etkili politikalar geliştirmek için çok önemlidir.

Agora Bilim Pazarı

"Think While It’s Still Legal" Sweatshirt

Düşünmeyi unutan dünyaya karşı zeki bir protesto. “Think While It’s Still Legal” bilime ve özgür akla davet.

Bilgiler ve Uyarılar:

1. Renk Bilgileri: Sweatshirt siyah olarak üretilebilmektedir.
2. Beden Bilgileri: Stokta kalan ürünlerimiz arasından dilediğiniz bedeni seçebilirsiniz. Sweatshirt ilgili beden bilgisi almak ve ölçüleri öğrenmek için buraya tıklayınız.
3. Cinsiyet Bilgileri: Bu ürünümüz unisex üretilmektedir ve her cinsiyete uygundur.
4. Kargo Bilgileri: Bu ürün sipariş alındıktan sonraki 2 iş günü içinde postalanacaktır. Kargo yöntemimiz hakkında daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.
5. Yıkama/Ütü Bilgileri: Sweatshirt üzerindeki görsellerin korunması için sweatshirtlerin ters yüz edilerek yıkanması ve ütülenmesi tavsiye edilir. Siyah sweatshirtlerin en fazla 30 derecede yıkanması gerekmektedir.
6. İade/Değişiklik Bilgileri: Lütfen sipariş vermeden önce iade ve ürün değişikliği ile ilgili bilgilendirmemizi okuyunuz.

Devamını Göster

₺1,200.00

Satın Al Tüm Ürünler

2. Etik Yargı:

Ekonomistler sıklıkla veri analizinden daha fazlasını gerektiren etik ikilemlerle karşılaşırlar. Kaynak tahsisi, politika önerileri ve ekonomik müdahalelerle ilgili kararların insanların yaşamları üzerinde derin etkileri olabilir. İnsan ekonomistler, ekonomik verimliliği sosyal adalet ve eşitlikle dengeleyerek kararlarının etik sonuçlarını tartabilirler. Öte yandan yapay zeka, etik muhakeme kapasitesinden yoksundur ve teknik olarak doğru olsa da sosyal olarak kabul edilemez veya zararlı olabilecek çözümler önerebilir.

3. Yaratıcılık ve Yenilikçilik:

İnsan ekonomistler, karmaşık sorunlara yenilikçi çözümler geliştirmelerine olanak tanıyan yaratıcı düşünme yeteneğine sahiptirler. Yapay zeka mevcut verilere dayalı çözümler üretebilirken, "kutunun dışında" düşünme veya daha önce denenmemiş yeni yaklaşımlar bulma konusunda daha az beceriklidir. Yenilik yapma ve yeni zorluklara uyum sağlama yeteneği, özellikle hızla değişen küresel ekonomide, insan ekonomistlerin önemli bir gücüdür.

4. Duygusal Zeka ve İletişim:

Ekonomi, analizle ilgili olduğu kadar iletişimle de ilgilidir. İnsan ekonomistler, sadece verileri değil paydaşların duygularını, değerlerini ve önceliklerini de dikkate alarak bulgularını ve önerilerini farklı kitlelere etkili bir şekilde iletebilirler.

Yapay zekanın yapamayacağı şekilde fikir birliği oluşturabilir, politika yapıcılarını ikna edebilir ve kamuoyunun endişelerini giderebilirler. Duygusal zeka, ekonomik karar alma sürecini etkileyen karmaşık insan dinamiklerini yönlendirmek için gereklidir.

5. Esneklik ve Uyarlanabilirlik:

Ekonomik ortam sürekli değişmektedir ve insan ekonomistler yeni bilgilere ve beklenmedik gelişmelere uyum sağlama konusunda beceriklidirler. Modellerini revize edebilir, varsayımlarını güncelleyebilir ve krizlere gerçek zamanlı olarak yanıt verebilirler. Yapay zeka, verileri işleme konusunda oldukça yetenekli olsa da, eriştiği verilerinin dışında kalan yeni durumlara hızlı bir şekilde adapte olmakta zorlanabilir. İnsan ekonomistlerin esnekliği ve uyarlanabilirliği, özellikle ekonomik kriz dönemlerinde onları vazgeçilmez kılmaktadır.

İkili Tehdit: Yapay Zeka ve İnsan Manipülasyonu

Yapay zeka önemli bir tehdit oluştururken, insan algısının manipüle edilmesinin tehlikelerini de göz ardı etmemeliyiz. Nasıl ki YZ yanlış verilerle yanılabiliyorsa, insanlar da özellikle düşünme özgürlükleri kısıtlandığında ve algıları dış güçler tarafından şekillendirildiğinde yanıltılabilirler. Birçok yönden, manipüle edilmiş insan zihni, YZ'ye eşit, hatta ondan daha büyük bir tehlikeyi temsil etmektedir.

YZ'nin tükettiği kötü verileri üretenlerin de insanlar olduğunu unutmamak gerekir. Bu sorunun asıl kökeni, henüz evrimini tamamlamamış "kötü bir yaratık" olan insanın kendisinde, onun doğasında yatmaktadır.

Ancak burada bir soru akla geliyor: YZ, kusurlarına rağmen, sıradan içgüdülerimizi aşmamıza yardımcı olabilir mi? Bazıları, YZ'nin insanlığın zayıflıklarını yansıtan ve bizi bunlarla yüzleşmeye zorlayan bir ayna görevi görebileceğine inanıyor. YZ'nin kullandığı verilerdeki önyargıları ve hataları fark ederek, karar verme süreçlerimizdeki kusurları daha iyi anlayabilir ve ele alabilir miyiz?

YZ'yi yasal ve etik kısıtlamalarla düzenlemek mümkün olsa da, daha derin bir zorluk, insanları daha iyi davranış ve insanlığın yararına karar verme sürecine yönlendirmekte yatmaktadır.

Bu, insanın bilişsel yeteneklerini geliştirmeyi amaçlayan eğitim, kültürel değişimler ve teknolojik ilerlemelerin bir kombinasyonunu gerekli kılmaktadır; esasen, YZ'yi sadece bir tahmin aracı olarak değil, insanın kendini geliştirmesi için bir katalizör olarak da kullanmalıyız.

Sonuç: Kim Daha Büyük Bir Tehdit?

Peki, hangisi daha büyük bir tehlike oluşturuyor? YZ mi, yoksa onun dayandığı verileri yaratan ve hem YZ’yi hem de insanları manipüle edenler mi?

Çok iyi biliyoruz ki insanoğlu algısı çok kolay yönete bilinen bir varlıktır. Eğitimi kısıtlı, inançlarının boyunduruğu altında olan ve bir otoriteye bağlanma zorunluluğu hisseden insanlar ise en kolay yönlendirile bilinen, algısı ile en rahat oynanan insanlardır. Durum böyle olunca ve toplumu rahatça kontrol edebilmek ve istedikleri gibi yönlendirmek isteyen idareler bu imkanı sonuna kadar kullanmakta ve çoğunluğun algısını istedikleri gibi yönlendirmektedirler. Bu yönlendirmenin yöntemleri çeşitli olduğu gibi sonuçları da sadece ekonomiyi değil sosyal yaşamın her alanını derinden etkilemektedir.

Tarih bu soruya ciddi bir yanıt veriyor. Toplumu oluşturan insanların çoğunluğunun "Özgür Akıl, Özgür İrade ve Özgür Vicdan"a sahip olduğu bir toplum vizyonu, henüz tam olarak gerçekleştirilmemiş bir ideal olmaya devam etmektedir. İnsanlık bu ilkeleri somutlaştıracak şekilde evrimleşene kadar, YZ ile ilgili riskler -insanlığın en kötü dürtüleri ile birlikte- en büyük sorun olmaya devam edecektir.

Sonuç olarak; ekonomide ve genel hayatımızda YZ'nin geleceği, YZ'nin muazzam potansiyelinden yararlanma ile taşıdığı etik, sosyal ve varoluşsal riskleri yönetme arasında bir denge kurma yeteneğimize dayanmaktadır. YZ'nin iyilik için faydalı bir güç mü yoksa bir kıyamet işareti mi olacağı büyük ölçüde bugün yapacağımız seçimlere bağlıdır.

A. Refik Kutluer

Ekonomist

Uluslararası Turizm Gazetecileri ve Yazarları

Federasyonu (FIJET) Üyesi