Duygusal Belirsizliğin Bilimsel Anatomisi
Fizik, Psikoloji ve Bilimsel Yöntem Üzerinden Bir İletişim Analizi
- Blog Yazısı
İnsan ilişkileri bazen ilginç bir şekilde bilimin en karmaşık ilkelerine meydan okur. Basit bir duygu sorusu bile, fizik laboratuvarında yapılmış bir deney kadar şaşırtıcı sonuçlar verebilir.
Bunu özellikle şu tür bir iletişimde çok net görürüz:
Bir taraf netlik ister; diğer taraf netliği, yine karşı tarafın cevabına göre şekillendirir.
Bir taraf “hislerin ne?” diye sorar; diğer taraf “sen söyle, ben ona göre konuşayım” der.
Sonuç?
Duygusunu ölçmeye çalıştıkça duygusu değişen, tanımlamaya çalıştıkça muğlaklaşan bir iletişim alanı. Aslında bilim buna yabancı değil, bu yazıda yaşanan bu tür bir iletişimi, fiziksel belirsizlik, psikolojik kaçınma ve bilimsel yöntemin temel kuralları üzerinden anlatacağım.
Belirsizlik İlkesi ile Başlayan Bir Hikâye
Fizikte Belirsizlik İlkesi der ki:
Bir parçacığın konumunu ne kadar kesin belirlemeye çalışırsan, momentumunu o kadar belirsiz yaparsın. İkisini aynı anda net bilmek mümkün değildir.
Duygusal iletişimde bunun karşılığı şöyle ortaya çıkıyor: Bir duygu ne kadar sorgulanırsa, o kadar bulanıklaşır ve netlik beklentisi arttıkça netlik azalır. Kısacası bir duyguyu ne kadar sıkıştırıp açıklamaya zorlarsan, o duygunun o kadar bulanık hâle gelmesi demektir.
Adeta insan ile değil; kuantum parçacığıyla konuşuyor olursun! Soruyu netleştirdikçe duygusal pozisyon kayar, yaklaşınca uzaklaşır, kavramaya çalışınca dağılır…
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Psikolojik Çerçeve: Duygusal Kaçınmanın İnce İşçiliği
Psikoloji bu tabloya farklı bir açıklama getiriyor: Bazı iletişim biçimleri, duygunun kendisinden çok duyguyu söyleme sorumluluğundan kaçmaya dayanır.
Bu tip iletişimde olan kişi:
• Duygusunu direkt ifade etmez,
• Cevabını karşı tarafın cevabına bağlar,
• Suçluluk veya sorumluluk almak yerine odağı değiştirir,
• Netliği erteler, belirsizliği sürdürür.
Bu, ilişki kurma niyetinden ziyade kontrol ihtiyacı üzerinden işleyen bir mekanizmadır. Karşı taraf ne söylerse duygu o yöne kıvrılır; yani duygu sabit değil, koşula bağlıdır. Böyle bir iletişimde “gerçek his” değil, “karşı tarafa göre şekillenmiş yanıt” vardır. Bu yüzden hiçbir yanıt özgün değildir; hepsi refleks, hepsi koşullu tepkidir.
Bilimsel Yöntem Devreye Girince: Nedenselliğin Çöküşü
Bilimsel yöntem, ilişki analizinde bile güçlü bir araçtır.
Temel kurallar basittir:
1. Bir hipotez kurarsın.
2. Gözlem yaparsın.
3. Sonuç çıkarırsın.
Fakat belirsizlik temelli iletişimde bu üç adımın da altı boştur ve hipotez net olsa bile gözlem tutarsızdır; gözlem tutarsız olunca sonuç dağılır, nedensellik yok olur ve sebep–sonuç çizgileri birbirine karışır.
Bilim bunu şöyle tanımlar:
“Tutarsız veriden tutarlı sonuç üretilemez.”
Bilimsel Perspektiften Yansıyan Gerçek
Fiziksel belirsizlikle psikolojik kaçınmanın kesişim noktasında tek bir gerçek kalır:
Bu tür iletişimlerde duygu değil, yalnızca bir belirsizlik döngüsü vardır. Taraflardan biri netlik bekledikçe diğerinin cevabı şekil değiştirir. Duygu asla sabitlenmez ve inisiyatif alınmaz. Sistem kapalı bir kutu gibi davranır, içine bakmaya çalıştıkça görüntü bozulur, ölçmeye yaklaştıkça anlam kayar. Sonuç olarak ilişki değil, sadece sonsuza dönen bir muğlaklık üretilir.
Son söz olarak söylemek gerekirse, netlik bir lüks değil, temel bir gerekliliktir; bilimsel açıdan bakıldığında bir sistemde ölçüm sürekli bozuluyorsa o sistem kararlı değildir, psikolojik açıdan bir duygu ifade edilmiyorsa o duygu yoktur, sadece ertelenmiştir, iletişim açısından ise bir duygu koşula göre şekilleniyorsa özgünlüğünü yitirir ve insan ilişkilerinde teori değil, sonuç önemlidir; netlik yoksa belirsizlik başlar, belirsizlik iletişimi çöker ve iletişim çökerse ilişki zaten kurulmamıştır, bu nedenle bilim de, fizik de, psikoloji de tutarsız zeminden sağlam bir yapı çıkamayacağını açıkça gösterir.
-
4
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 18/12/2025 14:53:48 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/21862
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
Regres Problemi
Hayalet Paradoksu
Duygusal Belirsizliğin Bilimsel Anatomisi
Kuantum ve Einstein: Mantıkla Deliliğin Kesişimi
Kuantum Mekaniği ve Hayali Sayıların Sırrı
Kozmoloji Standart Modelinin Yedi Önemli Eksikliği
Belirsizlik ve Gerçeklik
Göklerden Gelen Misafir "3I/ATLAS"
Tek Hücreden İnsana
Kozmos'un Etimolojisi
Hayvanlara Eziyet ile Antisosyal Davranış Arasındaki İlişki Var mı?
Stres ve Kaygılarınızı Üzerinizden Atma Zamanı
Gerçekten Kaliteli Sunucu Oluşturmak İsteyenlere Tavsiyeler
Mikroçip Nedir? Mikroçip ne işe Yarar? Mikroçip Nasıl Üretilir?
Kertenkele Öldürmek Sevap mı?
Bir Şaman Hikayesi
