Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

DEĞİŞİMİN BİLGESİ HERAKLEİTOS

Karanlık Filozof

3 dakika
12
DEĞİŞİMİN BİLGESİ HERAKLEİTOS Markus Spiske
  • Blog Yazısı
alaz. alev. alevlenmek
Blog Yazısı
Tüm Reklamları Kapat

Antik Yunan felsefesinin en gizemli ve derin düşünürlerinden biri olan Herakleitos felsefe tarihine "karanlık filozof" olarak geçmiştir. Bu lakap, onun bilinçli olarak kapalı, paradoksal ve alegorik bir dil kullanmasından kaynaklanır. Efes’in soylu bir ailesine mensup olmasına rağmen, toplumsal hiyerarşiyi reddederek kendini bilgelik arayışına adamıştır.

Herakleitos'un felsefesi logos, zıtlıkların birliği, değişim ve ateşin kozmolojik rolü kavramları üzerine kuruludur onu presokratik dönem filozoflarından ayıran en önemli özelliği modern felsefeyi büyük yönde etkileyen bir filozof olmasıdır.[1]

Panta Rei: "Her Şey Akar" Doktrini

Herakleitosun en ünlü sözlerinden biri hiç şüphesiz "Panta rhei" (πάντα ῥεῖ), yani "Her şey akar" ifadesidir. Değişim ilkesi evrenin durağan olmadığını her şeyin bir oluş (genesis) ve yok oluş (phthora) sürecinde olduğunu vurgular.

Tüm Reklamları Kapat

Aynı nehre iki kez giremezsiniz, çünkü hem sular değişir hem de sen.[2]

Bu söz, yalnızca nehrin sularının değiştiğini değil, nehrin yapısının, insanın bedeninin ve bilincinin de sürekli dönüşüm içinde olduğunu ifade eder. Değişim, yalnızca dış dünyada değil, insanın kendi varlığında da gerçekleşen temel bir yasadır.[3]

Değişimin Diyalektiği: Zıtların Çatışması ve Uzlaşması

Herakleitos diyalektik düşüncenin temellerini atmıştır. Ona göre evrende ki her şey sürekli bir çatışma halindedir, bu zıtlıklar birbirlerini tamamlar ve evrenin sürekli değişmesini ve dengelenmesini sağlar.

Örneğin, nehirdeki akış, suyun hareketi ve durağanlığı arasındaki çatışmayı yansıtır. Bu çatışma, sürekli bir akış ve dönüşüm yaratır.[4]

Ateşin Kozmik Rolü

Herakleitos'a göre evrendeki temel (arkhe) yapı taşı ateştir. evrendeki her şey ateşin farklı halleridir su toprak hava elementlerin kaynağı ve dönüşümlerinin temelidir. Ateş, evrensel düzeni (Logos) sağlayan bir güçtür.

Tüm Reklamları Kapat

Herakleitos’a göre evren, ateşin yaratıcı ve yok edici gücüyle sürekli bir döngü içindedir. Bu dönüşüm, "Panta Rhei" (Her Şey Akar) felsefesinin özünü oluşturur. Ateş, Herakleitos’un felsefesinde hem fiziksel hem de metafiziksel bir semboldür. İnsanlar, ateşin dinamik yapısını anlayarak evrenin akışına uyum sağlayabilir.[5]

Evrenin Gizli Aklı

Herakleitos’un en derin kavramı olan logos (λόγος), hem evrenin yasasını hem de insanın bu yasayı kavrayışını ifade eder. Bu kavram, Herakleitos’un felsefesinin merkezinde yer alır ve onun düşüncesini anlamak için büyük önem taşır. Logos, yalnızca bir sözcük ya da akıl değil, evrenin işleyişini düzenleyen, her şeyin ardında yatan gizli bir ilkedir.

Herakleitos’un logos kavramı, temelde üçe ayrılır.

Evrensel Akıl (Yasa)

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Herakleitos’a göre evren, logos tarafından yönetilir. Bu yasa, evrendeki düzeni ve uyumu sağlar. Logos, ateşin belirli bir ölçüde yanmasını sağlar. Bu ölçü, evrendeki dengeyi korur ve düzenler. Evrenin dinamik yapısını ise zıtlıkların çatışmasını ve uzlaşmasını sağlar.

Değişimin Ardındaki Sabit İlke

Herakleitos her şeyin ve herkesin sürekli bir değişim içinde olduğunu savunur. Bu değişim evrenin devamlılığını sağlar. Logos bu değişimin ardında yatan evrensel akıldır, hem değişimin ölçüselliği hemde değişimin kendisin ardında logos vardır.

İnsan Aklının Ortak Paydası

Logos, tüm insanların paylaştığı evrensel bir akıldır. Ancak çoğu insan bu akla uyum sağlamaz. Ona göre insanlar ikiye ayrılır: "Uyuyanlar": Logos’u anlamayan, gündelik yaşamın içinde kaybolanlar. "Uyanık Olanlar": Logos’u kavrayan, evrenin sırlarını gören filozoflar.[6]

"Çoğu insan, logos’a göre yaşamaz; sanki kendi bilgelikleri varmış gibi davranırlar."

Herakleitos bize şunu öğretir: "Hiçbir şey sonsuza kadar aynı kalmaz, ancak bu değişimin ardında bir düzen (logos) vardır." Onun bilgeliği, bugün hâlâ bilim, felsefe ve sanatta yeni yorumlara ilham vermektedir.

Okundu Olarak İşaretle
3
1
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Raporla
Mantık Hatası Bildir
Yukarı Zıpla
Bu Blog Yazısı Sana Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 1
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ C. H. Kahn. (1979). The Art And Thought Of Heraclitus. ISBN: 9780521286459. Yayınevi: Cambridge University Press.
  • ^ Heraclitus. (2008). Kırık Taşlar. ISBN: 9789750709852. Yayınevi: Can Yayınları. sf: 46.
  • ^ G. S. Kirk. (1983). The Presocratic Philosophers. ISBN: 9780521274555. Yayınevi: Cambridge University Press.
  • ^ W. K. C. Guthrie. (1962). A History Of Greek Philosophy 2: The Presocratic Tradition From Parmenides To Democritus. ISBN: 9780521051606. Yayınevi: Cambridge University Press.
  • ^ J. Burnet. (2005). Early Greek Philosophy. ISBN: 9781402197536. Yayınevi: Adamant Media Corporation.
  • ^ Heraclitus. (1987). Fragments. ISBN: 9780802069139. Yayınevi: University of Toronto Press.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/08/2025 13:41:34 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/21112

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Size Özel
Makaleler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Geçmiş ve Notlar
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
İşaretle
Göz Attım
Site Ayarları

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.

[Site ayalarına git...]
Bu Yazıdaki Hareketleri
Daha Fazla göster
Tüm Okuma Geçmişin
Daha Fazla göster
0/10000
Kaydet
Keşfet
Ara
Yakında
Sohbet
Agora

Bize Ulaşın

ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close