Atatürk'ün Mondros öngörüsü

Gazinin Erkanıharbiye'ye gönderdiği yazı

Adana'dan 3.11.34(3 Kasım 1918) Başkumandanlık Ekranıharbiye Riyaset ikatına

Mütareke şartlarını içeren emrinizi aldım. Her ordunun kendine ait husuları derhal uygulaması emir buyuruluyor. Uygulamaya başlanabilmesi için, şartların pek genel olan bazı maddelerinin açıklanmasına mecburiyet gördüm söz konusu maddeleri sırasıyla arz edeceğim:

1 . Madde 10: Toros tünellerinin Müttefikler tarafından işgali hakkındaki maddenin aciklanmasi lazımdır. Toros tünelleri denilen tüneller en son açılan iki tüneldir.İşgal edilecek yalnız bunlar mıdır? Işgalin içeriği, o bölümdeki demir yolunun işletilmesini de kapsamakta midir? Yoksa muhafaza tertibatından mi ibaret kalacaktır? Büsbütün ayrı bir grup oluşturan Amanos tünelleri bu kapsamda midir? Toros tünellerini tutacak işgal kuvvetlerinin miktarı nedir ve nereden gelecektir?

2. Suriye sınırının, Suriye vilayetimizin kuzey sınırı saymakla beraber bu hususta başkaca bir bakış açısı ve karar var ise bildirilmesi icap eder. Suriye'de terk ettiğimiz ve bizimle irtibatı olan hiçbir birlik yoktur. Hicaz'da bir seferi kuvvetimiz vardir. Onunla telsizle dahi irtibatimiz yoktur.

Kilikya havalisinin Adana vilayetinin mühim bir kısmını kapsadığı biliniyorsa da sınırı bilinmemektedir. Bunun açıklanması icap eder.

3. Terhise ilişkin kesin kararların öteki uygulamalarla çok fazla ilgisi vardır. Şartname'nin 20. maddesinde belirtilen talimat nereden ve ne vakit alınacaktır? Bu hak tamamıyla hükümetimize mi,yoksa Müttefiklere mi aittir?

4. Mütareke şartlarindan her ordunun kendine ait hususları derhal uygulaması emir bulunurluğuna göre, Müttefiklerle birlikte düzenlenmesi gereken hususlarda Müttefiklerin müracaatı beklenmeksizin tarafımızdan heyetler gönderilerek görüşmeye başlanması mı istenmektedir?

Arz edilen maddeler hakkmda gerekli açiklama alinincaya kadar orduca alinmasina gerek görülen tedbirleri aşağida arz ederim:

1. Yalniz görüşme heyetleri oluşturulması.

2. Grup bölgesindeki sahillerde yerleştirilip terk edilmiş olan torpilleri taramak veya etkisiz duruma getirmek hususunda istenecek yardımı karşılamak için bir deniz müfrezesinin hazirlanması.

3.Harp esirleriyle Ermeni esir ve tutukluların nakline ait tertibat.

4. Kadrolar en genç erlerden doldurulmak üzere kuvvetli bir fırka kurulması ve jandarmanın takviyesi.

5.Fazla askeri malzeme ve maddelerin Toros kuzeyine nakli ve hiçbir şekilde tahribata meydan vermeyecek tedbirler alınması

6. Demiryolu isletme islerinin, Alman sivil memurlarının da çıkarılacağı göz önüne alınarak düzenlenmesi.(Grup, bu hususta İstanbul'dan azami yardım bekler.)

7. Terhis edilecek kuvvetlerimize ait teçhizat,silah,cephane ve başka araçların toplanıp saklanmasına ait tertibattan ibarettir.

Fahri Yaveri Hazreti Şehriyari Yıldırım orduları Komutanı M.Kemal^[2]

Wikimedia Commons

Atatürk'ün öngörüsü

Amanos Tünelleri

M.Kemal'İn ilk kısımda bahsettiği Amanos tünelleri meselesinde ise vaziyet şudur: 10 Kasım 1918 saat 08.00’de Amanos dağları ve İskenderun Körfezi’yle çevrili bölgeyle Payas’a kadar olan arazi Osmanlı ordusu tarafından boşaltılmış ve de M.Kemal haklı çıkmıştır.^[1]

Suriye ve Bölgedeki orduların terhisi

M.kemal 3 Kasım 1918’de 2 ve 7. Ordulara, Suriye vilayetinin hududu ve Toros Tünelleri hakkında şu emri vermişti:

“Suriye hududu, Suriye vilayetinin kuzey hududu telakki edilmelidir. Bu hudut Lâzkiye kuzeyinden, Hanşenyun güneyinden geçerek doğuya uzanır. İskenderun, Antakya, Cebelseman, Kilis havalisinin, Türkler’le meskûn olduğu ve Halep ahalisinin 3/4’ünün Arapça konuşur Türk olduğu, her vesileyle hatırda tutulmalı ve her davada bu husus ihdas edilmelidir(ortaya konulmalıdır). Mütareke şartlarının sarahat-ı kafiye (açıklık, uygunluk) olmadığından şerait-i mufassalanın (şarların ayrıntılı olarak) takdirine değin karaya bir kuvve-i işgaliye çıkartılması daima derpiş edilmelidir(göz önünde bulundurulmalıdır). Toros Tünelleri’nin, İtilaf kıta’ları tarafından, muhafaza edileceği muharrerdir (yazılıdır). Bu kıt’anın nereden geleceği sarih (açık) değildir. Adana Hat Komutanı ve Müfettişliğini, bu tüneller İtilafçılar tarafından işgal edilse dahi, aynı zamanda onlarla beraber bizim askerin dahi kalmasının teminine çalışılacağından, tahtı (makamı) emrine verilen muhafız kıtaatı terhis edilmeyecek, en genç efrattan, mesela 1310-1316 (1895-1901) doğumlulardan, iyi zabitan kumandasında, iyi kıta’lar teşkiline çalışılmalı ve şimdiden vazifeleri hakkında vazıh(açık) talimatlar verilmelidir...” fakat durum fark etmedi ve M.Kemal bir kez daha haklı çıkarak Suriye'deki kuzey sınırımız belli olmadan birliklerimiz terhis oldu aynı zamanda da Mondorsta'da geçen Kilikya havalisinin Adana'yı kapsayıp kapsamadığının da açıklığa kavuşturulmasını isteyen M.Kemal yeniden haklı çıktı ve itilaf kuvvetleri Adana'yıda Kilikya havalisine dahil etti.^{[1], [2]}

M.Kemalin olası tedbir önerileri

Tevfik Paşa ve Damat Ferit Paşa Hükümetleri’nin, İtilaf Devletleri’nin Mondros Mütarekesi şartlarına uygun olmayan uygulamaları karşısında, hiçbir tedbir alamamaları ve de olası tedbilerin çoğunu reddetmeleri üzerine, Mustafa Kemal, süratle Anadolu’ya geçerek Milli Mücadele’ye başlamanın tek seçenek olduğunu düşünüyordu. O, yaşanan felaketi halka anlatmak ve Milli Mücadele’ ye davet etmek istiyordu.^[1] Bu zamandan sonra ise olan durum hepimizce bilinmekte olan İstiklal harbi mücadelesi ile birlikte bir Milli Destana yazılmış ve M.Kemal Paşa üstün meziyet ve kişiliği sayesinde yaptığı bu analizler sayesinde ise durumu erkenden fark etmiştir