🇹🇷 Türkiye Ekonomisi: Kırılganlık ve Enflasyon Sarmalı

​Türkiye ekonomisinin son 20 yıllık hikayesi, küresel konjonktürün sunduğu fırsatları kullanan bir "Altın Çağ" başlangıcı ile, son yıllarda uygulanan alışılmışın dışındaki politikalarla tetiklenen yüksek enflasyon ve kırılganlık döneminin çarpıcı bir tezatıdır.

​🚀 2000'li Yılların Başlangıcı: Derviş Reformları ve Sıcak Para Akışı

​Türkiye ekonomisi, 2001 krizi sonrasında Kemal Derviş öncülüğünde uygulanan yapısal reformlar ve IMF destekli programlarla yeni bir döneme girdi. Bu dönemde:

​Küresel Bolluk: 2002-2008 yılları arasında ABD ve diğer gelişmiş ülkelerde faizlerin düşük olması, sıcak paranın (portföy yatırımları) Türkiye, Hindistan, Macaristan gibi gelişmekte olan ülkelere akmasına neden oldu.

​Güçlenen TL: Piyasada dolaşan bol döviz (dolar), Türk Lirası'nın (TL) değerini yapay olarak yükseltti ve ithalatı ucuzlattı.

​Düşük Cari Açık ve Büyüme: Bu dönemde ekonomi, nispeten düşük cari açık seviyeleriyle yıllık ortalama %3 ila %5 arasında istikrarlı bir büyüme sergiledi.

​Farklı Görüşler: Bazı ekonomistler bu dönemi "Altın Çağ" olarak nitelendirirken, solcu ekonomistler bu gelişimin, tamamen küresel likidite bolluğunun doğal bir sonucu olduğunu ve diğer gelişmekte olan ülkelerle aynı doğrultuda ilerlediğini belirterek yapısal bir dönüşüm olmadığını vurguluyordu.

​📉 2008 Krizi Sonrası: İkilem ve Büyüme Arayışı

​2008 Küresel Finans Krizi, küresel piyasalardaki likiditenin (döviz) eskisi kadar serbestçe dolaşımını yavaşlattı ve kaynak bulmayı zorlaştırdı. Hükümetler ve ekonomi yönetimleri, bu yeni dönemde iki temel seçenekle karşı karşıya kaldı:

​Düşük Büyüme: Cari açığı (ülkenin döviz ihtiyacını) kontrol altında tutarak daha düşük, belki %1'in altında büyümelerle yetinmek.

​Cari Açık ile Büyüme: Cari açık vermeye devam ederek, yüksek borçlanma pahasına "pastayı büyütmeyi" (ekonomiyi büyütmeyi) hedeflemek.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

​Türkiye, kriz sonrası dönemde (özellikle 2013 gibi dönemlerde büyüme oranı %0.58 gibi düşük seviyelerde kalsa da) genellikle ikinci yolu tercih etme eğilimi gösterdi.

​🔥 2017 Sonrası: "Çin Modeli" ve Enflasyonun Patlaması

​2017 yılından itibaren, ekonomi yönetiminde farklı bir strateji ön plana çıkmaya başladı: "Çin Modeli" düşüncesi. Bu model, teoride ucuz kredi ve düşük faizle üretimi ve ihracatı destekleyerek büyümeyi maksimize etmeyi hedefler. Ancak Türkiye'deki uygulaması, yüksek enflasyonist bir ortam yarattı:

​Düşük Faiz Israrı: Geleneksel ekonomi kurallarına aykırı olarak, enflasyon yüksek seyrederken faiz oranlarını düşürme yönündeki ısrar politikası uygulandı. (Ekonomist John Nash ve klasik iktisat teorilerine göre, faizi enflasyonun üzerine çıkarmak bir "altın kural"dır.)

​Cari Açık ve Büyüme: Devlet, pastanın büyümesini (ekonomik büyüme) önceliklendirdi ve bu uğurda yüksek cari açığa razı oldu. Örneğin 2019 yılında ekonomi %5.2 büyüse de, enflasyon %19’ların üzerindeydi.

​Enflasyon Patlaması: Faizi düşürme ve bol kredi verme politikası, tüketimi ve ithalatı körüklerken TL'nin değer kaybetmesine yol açtı. Bu durum, 2018'den itibaren enflasyonun çift haneli rakamlara yükselmesine neden olan ana katalizör oldu.

​🛑 Kırılgan Bir Ekonominin Bedeli

​Türkiye ekonomisinin kırılganlığı, temelde uzun vadeli, yapısal reformları içermeyen, küresel konjonktüre ve sıcak paraya dayalı büyüme modelinden kaynaklanmaktadır.

​Ekonomi bir oyundur; bu oyunda kurallara uyulmazsa (faiz-enflasyon dengesi gibi), sonuç ya anlık bir zafer ya da uzun süreli bir kayıp olur. Kemal Derviş yasalarıyla elde edilen zenginlik hissi, 20-30 yıllık kapsamlı bir ekonomik planlama ve yapısal reformlarla desteklenmediği sürece, döviz akışının durduğu her an kırılgan hale gelmeye mahkumdur.

​Sırada Ne Var?

​Bir sonraki yazımızda, ekonomi politikalarında yapılan ani değişikliklerle Arjantin'in nasıl bir anda yükseliş dönemine girdiğini inceleyeceğiz. Bizi takipte kalın!