ABD ve Sovyetler Birliği: Amansız Bir Rekabetten Doğan Bilim Dostluğu!

Fotoğrafta insanlık tarihinin ilk "uzay yürüyüşü"nü yapmış olan Sovyet kozmonot Alexey Arkhipovich Leonov (sağda) ile NASA astronotu Donald K. "Deke" Slayton, bir Soyuz uzay aracı içerisinde görülüyor.

ABD-Sovyet Rusya arasındaki siyasi gerilim, uzay macerasını bir "yarış" haline sokmuştu. Bu nedenle bu yarışın sona ermesinden önce, iki ülkenin bilim insanları arasında bir işbirliğinden söz etmek mümkün değildi. 1961 yılında, Uzay Yarışı'nın başlarında, ABD Başkanı John F. Kennedy şöyle diyordu:

Dünya genelinde özgürlük ve tiranlık arasında bir savaş süregelmektedir. (...) Sovyetler, devasa roket motorlarıyla bu savaşa önde başlamışlardır.

1970'li yıllarda ABD Ay'a 6 defa başarıyla insan indirdikten sonra, bu "yarış"ın saçmalığı ve anlamsızlığı anlaşıldı. ABD'nin gözlerinde "uzay yarışı kazanılmıştı"; dolayısıyla artık ispatlanacak bir şey kalmamıştı. Buna bağlı olarak işler hızla değişmeye başladı. Her ne kadar ülkeler arası siyasal kriz, 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasına dek devam etmiş olsa da, o noktadan sonra iki ülkenin bilim insanları, nihayet deneyimlerini, bilgilerini, fikirlerini özgürce paylaşabilmeye başladılar. ABD Başkanı Bush'un "Kozmos bir yarış değil, bir seyahat olmalıdır." sözleri, bu konuda yaşanan köklü değişimi özetlemektedir. Bunu,

1970'lerin ortalarından itibaren ABD ve Sovyet astronotları sıklıkla bir arada çalıştılar. Bu işbirliği, muhteşem başarılara dönüştü. İlk olarak Shuttle-Mir programı sayesinde insanlık uzaya daha kolay ulaşabilmeye başladı. Sonrasındaysa iki ülkenin işbirliği, Uluslararası Uzay İstasyonu gibi tarihin en kapsamlı uzay projelerinden birini mümkün kıldı.

NASA

17 Temmuz 1975 yılında iki ülkenin işbirliği sayesinde Dünya'nın yörüngesinde Sovyet yapımı Soyuz aracı ile, ABD yapımı Apollo aracı bir araya geldi. Apollo'yu kontrol eden Stafford, Soyuz'a yavaşça yanaşarak bağlandı. Bağlanma sırasında Leonov, iletişim aracı üzerinden Stafford'a şöyle takıldı: "Tom, lütfen motorlarını kapatmayı unutma, e mi?"

Aynı gün içerisinde, Dünya çapında milyonlarca insan canlı yayında izlerken, şu sözlerle "uzay yarışının resmen bitişi" anons edilmiş oldu:

Soyuz ve Apollo, şu anda el sıkışıyor.

Dakikalar sonra astronotlar aynı kabin içerisindeydiler ve birbirlerine sarılıyor, el sıkışıyor, birbirlerine hediyeler veriyorlardı. Hediyeler arasında iki ülkenin bayrakları, anma plakları, madalyonlar, sertifikalar, ağaç tohumları da vardı. Her iki ekip de hem Sovyetler Birliği lideri Leonid Brezhnev, hem de ABD başkanı Ford tarafından tebrik edildiler.

NASA

İlginç bir anekdot ise, ekipler arasındaki dil problemiydi: Projenin başlarında, öncelikle her iki taraf da kendi dillerini konuşmaya ve diğer tarafı kendilerini anlamak zorunda bırakmaya karar vermişlerdi. Ancak bu hiçbir şekilde çalışmadı; ekiplerin birbirini anlaması imkansızdı. Sonra, tam tersini denemeye karar verdiler: ABD ekibi Rusça, Sovyet ekibi İngilizce konuşacaktı. Bu, neredeyse kusursuz bir şekilde çalıştı ve görev hızla ilerleyebildi.

Bu ilk görev sonrasında, ikinci bir görevin yapılması, politik nedenlerle 20 yıl kadar beklemek zorunda kaldı. Ancak sonrasında müthiş bir hızla devam etti ve günümüzdeki kapsamlı uzay ağının önünü açtı. NASA astronotu Vance Brand, bunu şöyle anlatıyor:

Bizim buluşmamız, ülkeler için bir örnek oldu. Bizler, daha ülkeler arasında daha iyi bir iletişimin önünü açacak olan kıvılcım olduk.