Bir insan, inancı konusunda yüzde yüz emin olabilir mi? Yoksa az ya da çok şüphe taşır mı?

İnanç, rasyonel olana yüklenen anlamdır. Onu biz yükleriz. Anlamı yüklerken kullanılan referanslar değişebilir. Ancak ne olursa olsun, anlamı yükleyen birey dir.

Bizim fizik evrene ait elde edebildiğimiz tüm bilimsel bilgi, henüz evrene bütün olarak anlam yükleyebileceğimiz seviyede değil. Bu yüzden bireylerin elde edeceği inanç biçimleri asla rasyonel kaynaklı olmayacak uzun bir süre.

Burada bizim varoluşu yorumlama biçimimizden çok, bizim varoluşu yorumlamak için ne elde ettiğimiz, bunun için hangi düzeyde çaba gösterdiğimizdir temelde. Evrende mükemmel bir düzen var, demek ki kurgulayan var diyen bir birey ne kadar yanlış düşünüyorsa, evrende kaos var, sadece geçici düzenler oluşuyor demek ki kurgulayan olamaz kendi kendine oluyor herşey diyen birey de o kadar yanılmaktadır. Çünkü tasarımcının olup olmadığı konusu bile bizim üzerinde durduğumuz iki seçenek. Bize göre bu seçenekler var. Gerçeği bilmiyoruz. Büyük ihtimalle bilemeyeceğiz de. Semavi kaynaklar da bizim aklımızdaki tasarımcıyı değil, çok daha ileri düzey bir sistemden bahsediyor. Onu bile anlayamıyoruz, din süpermen öneriyor öyleyse doğru olamaz diyoruz. Neye dayanarak düşünmeden.

Burada bir somatik hücrenin, insanı anlayıp anlayamayacağı üzerine düşünelim. Bu mümkün değil. Hücrenin insan var mı, yok mu diye tartışması ve insanın ne olduğunu anlamaya yaklaşması ne kadar zor ise, belki de biz de anlayamadığımız bir bütünün inanılmaz mikro seviyede bir parçasıyız. Bilmiyoruz. Böyle bakınca kurgu var mı yok mu, kurgulayan kim soruları bile gölgede kalıyor. Çünkü sistemi anlamadan, sistemle ilişkisi olup olmayacağı başka bir erk ten bahsetmek teorik olarak yetersiz bir sonuca gidiş oluyor.

Kişi büyük resmi yorumlama biçiminden çok, o resmi anlamak için ne yaptığı ile ilgilenmeli. Bir yorumlama biçimine dahil olma ile rahatlama çabası yerine, yorumların tamamını unutup, ciddi bir bilimsel literatür araştırmasına girmeli. Kendini, varoluşu yorumlayacak noktaya getirmek için herşeyi yapmalı. Ki, bir yoruma dahil olmak yerine, kendi çabasıyla ulaşsın nereye ulaşacaksa.

Kendini güvende hissetirecek bir yorum biçimine değil, kendimizi emin hissettirecek çabaya ihtiyacımız var.