Öncelikle enflasyon ve hayat pahalılığı birbirinden farklı kavramlar. Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli biçimde artışıdır. Hayat pahalılığı ise enflasyonun gelir artışından daha yüksek olmasıdır. Bu iki kavram da paranın kullanıldığı toplumlar için geçerlidir.
Kapitalist sistemde enflasyonun iki temel sebebi vardır:
- Para bolluğu varsa talep yükselir, yeterince üretim olmadığı için fiyatlar artar. (Örneğin Türkiye'de asgari ücret birden araba fiyatlarına yükselse, herkes araba almak ister ancak herkese yetecek kadar araba üretimi yoktur)
- Üretim kasıtlı şekilde kesilir ya da belli bir seviyede tutulursa, fiyat artışı sağlanır. (Örneğin bir petrol şirketi, petrol ürünlerinin fiyatını yüksek tutmak istediği için üretim hızını düşürüp yapay bir kıtlık yaratabilir)
Kısacası enflasyon tamamen para, dolaşımdaki para miktarı ve fiyatlandırmaya bakar. Kapitalist sistemin eksikliklerinden dolayı ortaya çıkar ve kaçınılmazdır. Kapitalizm ve serbest piyasa ticarette rekabeti savunur, rekabet de kaçınılmaz olarak kazanan bir azınlık ve kaybeden bir çoğunluk yaratır. Günümüz için düşünürsek, fiyatlandırmalar halktan çok devletler ve büyük şirketler (kazanan azınlıklar) tarafından belirleniyor.[3]
Paranın olmadığı bir toplumda insanların yeterli besine, barınmaya ya da başka ihtiyaçlara ulaşamıyor olması enflasyonun bir sonucu değildir. Kıtlık, savaş ya da iklim değişikliği gibi birçok şey üretimin yavaşlamasına sebebiyet verebilir. Dolayısıyla bir ürünün insanlar için değeri artsa bile buna enflasyon diyemeyiz. Ayrıca paranın olmadığı bir toplumda fiyat/gelir dengesinden bahsetmemiz mümkün değil.
Ticaret (para ile yapılan) kar amaçlıdır, değiş-tokuşta değiştirilen mal veya hizmet eşit değerli görülür. Antropolojide kabilelerin kendi içlerinde değiş-tokuş yaparken adil davrandığı, kabile dışında değiş-tokuş yaparken kandırma ve hileye başvurduğunu iddia eden bir görüş var.[2] Ancak bu da enflasyon gibi fiyatlar genel düzeyinin artışı anlamına gelmiyor.
Tarihteki ilk enflasyon örnekleri genelde Roma dönemindendir, bununla alakalı da bir kaynak bırakacağım[1].
Özetle, soruda kullandığın terimler kapitalist sistemin ortaya çıkardığı sorunları isimlendirmek için bulunmuş. Bu yüzden benzer durumlar görülebilecek olsa dahi, hem terimleri daha eski çağlara uyarlamak, hem de başka ekonomik sistemlerde uydurmaya çalışmak çok zor.
Kaynaklar
- Constantina Katsari. The Concept Of Inflation In The Roman Empire. (1 Ocak 2002). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2024. Alındığı Yer: econwpa.ub.uni-muenchen.de | Arşiv Bağlantısı
- M. Sahlins. (1974). Stone Age Economics. ISBN: 9780202010991.
- International Communist Party. The Causes Of Inflation. (1 Ocak 2022). Alındığı Tarih: 10 Temmuz 2024. Alındığı Yer: International Communist Party | Arşiv Bağlantısı
