Öncelikle videonun çok başarılı hazırlandığını söylemek istiyorum. Gerçekten ilgi çekici ve güzel animasyonlarla açıklamışlar.
Videonun ana konusu aslında ışığın tek yönlü hızının ölçülebilmesinin bir yolunun olmadığı. Işık hızı evrenin değişmeyen tek sabitidir diyoruz ancak videoda söylediğine göre aslında bu bir konsensus, yani fikir birliği, bilimsel bir şekilde ispat edilmiş bir gerçek değil. Einstein'ın 1905'teki makalesinde de ışığın, evrenin her yönüne doğru aynı hızda gittiğini kabul ederek teorisini inşa ettiğini belirtiyor.[1]
Ancak ışığın her yönde aynı gitmediği senaryolarda da aynı fizik kuralları çalışmaya devam ediyor. Videoda bunu daha sade olması açısından iki senaryoyla anlatmış:
- Işık her yönde eşit hızda gidiyor.
- Işık tek bir yönde ışık hızının yarısında (), diğer yönde de sonsuz hızda (yani anında) hareket ediyor.
Her iki durumda da gözlemciler, aradaki farkı anlayamazlar. Videodaki Mars örneğini maddelerle açıklamaya çalışacağım.
- Diyelim ki Dünya'dan Marsa bir sinyal gönderdik ve dedik ki "Bu mesaj saat 12.00'da gönderildi".
- Işık hızının her yönde aynı olduğunu kabul ediyoruz ve Mars ile Dünya arasındaki mesafeden, ışığın 10 dkda Marsa gideceğini biliyoruz.
- Marstaki astronot bu mesajı aldığında, saatini 12.10'a ayarladı (2. madde sebebiyle) ve anında, "Bu mesaj saat 12.10'da gönderildi." diye başka bir mesaj gönderdi.
- Dünya bu mesajı aldı ve yine 2.madde sebebiyle saatini kontrol etti ve 12.20 olması gerektiğini düşündü. Dolayısıyla Dünya ve Marstaki gözlemciler saatlerini senkronize etmiş oldu.
Şimdi diğer senaryoyu düşünelim:
- Diyelim ki Dünya'dan Marsa bir sinyal gönderdik ve dedik ki "Bu mesaj saat 12.00'da gönderildi".
- Bu sefer ışık hızı her yönde aynı hızda hareket etmiyor. Dünyadan Marsa ışık hızının yarısı hızda, Marstan Dünya'ya sonsuz hızda yani anında hareket ediyor. Bu durumda Dünya'dan Marsa gönderilen mesaj 20 dkda Mars'a varacaktır. Ancak Marstan Dünya'ya gönderilen mesaj anında varacaktır.
- Ne Dünyadaki ne de Marstaki gözlemciler ışık hızının farklı yönlerde farklı hızda gittiğini bilmiyor olsun (çünkü teorilerimiz her yönde aynı hızda olması üzerine kurulu ve tek yönlü hız ölçümü yapamadık).
- Marstaki astronot bu mesajı aldığında, saatini 12.10'a ayarladı (3. madde sebebiyle. Çünkü ışık hızının hala 10 dkda geldiğini zannediyor) ve anında, "Bu mesaj saat 12.10'da gönderildi." diye başka bir mesaj gönderdi.
- Halbuki aslında ışık Marsa 20 dkda gitmişti. Yani mesajın gönderildiği zamandan 20 dk sonra, Dünyada saat 12.20 iken Marsa ulaşmıştı.
- Astronot Marstan dünyaya mesajı gönderdiğinde bu mesaj anında Dünyaya ulaştı (2. madde sebebiyle).
- Dünyadaki gözlemci yolun 10 dk sürdüğünü düşündüğü için astronotun "12.10da gönderdim" dediği ama aslında anında iletilen mesajını, "Hmm, 12.10 da göndermiş, bana ulaşması 10 dk sürüyor, Bu durumda benin saatim 12.20 olmalı." diye bir sonuca varacaktır.
Her iki senaryoda da saatler senkronize olacaktır ancak ışığın hala tek taraflı ne kadar hızda ilerlediğini bilmiyor olacağız.
Umarım açıklayıcı olmuştur.
Kaynaklar
- Albert Einstein. On The Electrodynamics Of Moving Bodies. (30 Haziran 1905). Alındığı Tarih: 23 Ocak 2024. Alındığı Yer: Fourmilab | Arşiv Bağlantısı
