Blog yazınız için teşekkürler. Ama hayır, en azından sizin yazdıklarınız çerçevesinde, videoda bir hata yok.
Verdiğiniz örneklerin, özellikle de arabadan su dökme örneğinin konuyla alakasını anlayamadığım gibi, örneklerin kendileri de tamamen hatalı gibi gözüküyor (arabayla arası açılınca neden suyu daha az görsün ki?). Keza konunun "hızlanma" ile açıklanabileceğini söylemişsiniz; ancak değişmez bir sabit olan ışık hızının da söylediğiniz gibi "hızlanma" ile ilgisi bulunmamaktadır. Benzer şekilde, "enerji gecikmesi" diye de bir şey yok; tekil fotonların frekansından söz ediyoruz.
Zaten bu konuda, en azından sizin izah etmeye çalıştığınız düzeyde bir tartışma bulunmuyor: Eğer lokal bir uzay-zaman dokusunu kontrol hacmi kabul ederseniz (ki verdiğiniz örnekler doğru olsaydı bile, özellikle de araba örneğinde kullandığınız kontrol hacminiz yanıltıcı olacak derecede küçük olurdu), enerji korunuyormuş gibi gözükürdü. Ama kontrol hacminizi galaksiler arası boşluk ve ötesi düzeyinde aldığınız anda enerji korunmuyor ve kırmızıya kayma da kozmolojik ölçekte enerji korunumu ihlalinin örneklerinden biri.[1]
Sadece şu kafanızı karıştırmış olabilir: Kırmızıya kayma (Doppler kayması) ile kozmolojik kayma farklı şeyler olarak değerlendirilebiliyor; her ne kadar ikisi özünde aynı şey olsa da.[2]
Ama sonuç değişmiyor: Genişleyen bir evrende Genel Görelilik Teorisi'nin ihtiyaç duyduğu eylemsiz bir referans düzlemi olmadığı için, Noether Teoremi çalışmıyor; Noether Teoremi çalışmadığı için de enerji korunumu yasası (en azından bildiğimiz ve anladığımız anlamıyla) patlıyor; bunun net örneklerinden ikisi de kırmızıya kayma ve karanlık enerji.
Not: Bunun istisnası bir yorum, fotonun kaybettiği enerjinin Evren'in genişlemesine harcandığını söyleyen bir yorum.[3] Fakat bu yorum yaygın kabul gören bir açıklama değil. Daha ziyade fizikçiler, videoda da söylediğim gibi "enerji" ve "korunum" tanımlarını değiştirerek ve bu kriterleri sağlayacak bir referans düzlemi seçerek işin içinden çıkıyorlar.[1] Dolayısıyla bildiğimiz anda enerjinin korunmadığını ve kızıla kayma sırasında foton enerjisinin kaybolduğunu söylemekte teknik olarak bir hata yok.
Kaynaklar
- UCR. Is Energy Conserved In General Relativity?. Alındığı Tarih: 5 Eylül 2023. Alındığı Yer: UCR | Arşiv Bağlantısı
- E. F. Bunn, et al. (2009). The Kinematic Origin Of The Cosmological Redshift. American Journal of Physics, sf: 688-694. doi: 10.1119/1.3129103. | Arşiv Bağlantısı
- E. Siegel. Is Energy Conserved When Photons Redshift In Our Expanding Universe?. (14 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 5 Eylül 2023. Alındığı Yer: Forbes | Arşiv Bağlantısı
