Sperm ve yumurta yoluyla çoğalma evrimsel olarak insanlardan çok önceye dayanmaktadır. İlk önce sperm ve yumurta şeklinde iki farklı eşey hücresinin nasıl ortaya çıktığını anlamak gerekir.
İlkel türlerin dış döllenme yoluyla çoğaldığı, evrimin çok erken bir zamanının değerlendirildiği bir matematiksel modelde, daha büyük üreme hücreleri veya gametlerin, potansiyel bir zigot için daha fazla besin tutabildikleri için rekabet avantajı sunduğu ancak daha küçük gametlerin yapımı daha az kaynak gerektirdiği için ebeveyn üzerinde daha az stres oluşturduğu gösterildi.[1]
Bu çalışmaya göre, tüm gametlerin kabaca aynı büyüklükte olduğu ve farklı cinsiyetlerin henüz var olmadığı ilkel bir durum olan izogamiyle başlıyor. Ekip daha sonra izogaminin, gametlerin ya çok küçük ya da oldukça büyük hale geldiği (günümüzde biyolojik cinsiyetlerle ilişkili sperm ve yumurtaların öncüleri) anizogamiye nasıl dönüştüğünü göstermek için basit bir matematiksel model geliştirdi ve uyguladı.
Modelde anizogami, sınırlı kaynaklara sahip bir ortamda hayatta kalma rekabetinden ortaya çıkmıştır. Gametlerin büyüklük açısından komşularına göre üstünlükleri varsa hayatta kalma olasılıkları daha yüksekti; bu da giderek daha büyük gametlerin lehine bir "silahlanma yarışına" yol açıyordu. Ancak organizmalar giderek daha fazla kaynağa ihtiyaç duymadan çok sayıda seks hücresi üretemezdi. Ancak çok sayıda küçük gamet üreterek kaynaklarını koruyabilirler.
Eşeyli üremenin ortaya çıktığı evrimin başlarında gametler simetrikti. Ancak bu simetri kırıldı ve bazı organizmaların büyük gametler, diğerlerinin ise küçük gametler üretmesine neden oldu.
Yine de, bazı izogamist türlerin neden bugün hala var olduğu konusunda geriye kalan bir gizem bulunmakta. Örneğin bazı alg ve mantar türleri eşeysiz olarak veya simetrik çiftleşme türleriyle ürerler.
Anizogaminin nasıl ortaya çıktığına dair Charles Darwin'e kadar uzanan farklı teoriler var. Evrimsel biyolojideki konuların test edilmesi çok zordur çünkü yalnızca günümüzde var olan türleri inceleyebiliriz. Milyarlarca yıl önce neye benzediklerini göremiyoruz. Matematiksel modellerin kullanılması bunları tahmin etmemizi sağlıyor.[2]
Kaynaklar
- J. D. Johnson, et al. (2021). A Dynamical Model For The Origin Of Anisogamy. Journal of Theoretical Biology, sf: 110669. doi: 10.1016/j.jtbi.2021.110669. | Arşiv Bağlantısı
- Amanda Morris. Egg And Sperm Cell Size Evolved From Competition. Alındığı Tarih: 27 Ağustos 2023. Alındığı Yer: Northwestern University | Arşiv Bağlantısı
