Her şeye saygı duyulur mu?

Bana öyle geliyor ki "her şeye saygı duymak" aslında hiçbir fikrim yok demek ile eşdeğer. Kapsayıcı olma iddiası bu noktada temelsiz duruyor. Bence böyle bir "saygı" samimiyet içermiyor. Çünkü her şey doğaya, topluma, insana uygun değildir. Her düşünceye, her eyleme saygı duyulamaz. Mesela Adolf Hitler'e saygı duyamazsınız. (Tabi kötülüğe özel bir ilginiz yoksa.) Dolayısıyla taraf olmak önem kazanıyor. Ancak taraf olmak yaşadığımız post-modern çağda çoğu zaman hoş karşılanmasa ve şuursuz bir militanlığı çağrıştırsa da aslında etrafımızdaki meseleler ile ilgili bir bakış açısı geliştirmek demek: Kendi yaşamımıza müdahale etmek, "bu hayatı nasıl yaşamalıyım" sorusunu sormak; bu hayatı yaşarken bizi ilgilendiren bireysel, toplumsal, ahlaki, siyasal, sosyal sorunlar karşısında bir tavır geliştirmek ve kendi sözümüzün olması demek.

Santiago Ramon y Cajal'a yer verelim:

Düşmanın yok mu? Nasıl olmaz? Yoksa sen hiçbir zaman doğruyu söylemedin mi? Sen hiçbir zaman adaleti tercih etmedin mi?

(Ve Günler Yürümeye Başladı - Eduardo Galeano)

Kesinlikle hayır.

Her fikre saygı duyarsan büyük karışıklık çıkar. Mesela biri çıkıp Güneş Dünya'nın etrafında dolanıyor derse buna saygı duyulmaz. Çünkü Güneş'in Dünya etrafında dolanmadığı kesin olarak kanıtlanmış bir şey bunu inkar eden kişiye saygı duyman tüm bilim insanlarına hakarettir. Bunun gibi fikirlere saygı duymak doğru değildir.

Bence de herşeye saygı duymak zorunda değiliz. Yani bu zorunluluk olmamalı. Eğer saygı duyulacak bir şey değilse ben bunu zorunlu olarak görmem. Mesela birisi 'ben ateistim' derse ben buna saygıyla yanaşmam çünkü ben dine inanıyorum teistim. Yani herkesin şahsi fikri. Kiminin saygı duymayacağı bir şey,başka biri için saygıdeğerdir.

Güzel bir örnek daha vereyim. Bir çocuk mühendislik okuyordur ama babasına 'baba ben ressam olmak istiyorum'der. Baba buna saygı duymaz,çocuğu zorlar mühendis olmaya. Ama belki anne karşı çıkmaz da saygı duyar.

Benim şahsi görüşüme göre bu biraz da çıkarlarımıza bağlı -yani işime gelirse hesabı- yani çocuğun ressam olması belki de babasına,onun çıkarlarına uygun değildir. Belki oğlu bu meslekte çalışırsa namının batacağından korkar.

Hem eğer o kişi benimle aynı düşünceye sahip değilse,farklı düşünüyorsak 'Ayy,her şeye saygı duymak zorundayım' diyerekten ona saygı duymak gibi bir zorunluluğumuz yok. Gerçekten saygı duyulmaya değer şeylere saygı duymalıyız bence. ama bu o demek değildir ki kimse kimsenin fikrini dinlemeyecektir.

Umarım bir faydam dokunmuştur.

Saygı duymakla ne kastedilir. Açılımı şudur 'sana katılmıyorum ama fikrine yine de saygı duyuyor senin fikir özgürlüğünü savunuyor ve koruyorum. Senin fikirlerini değiştirmen için kendi fikirlerimi sana karşı ileri sürmek dışında sana karşı zor ve zorbalık yapmayacağım' demektir. Bu yüzden ne kadar saçma absürd de olsa saygı duymak zorundasınız. Fikre karşı fikirle mücadele edilir. Bu da fikir özgürlüğüdür zaten. Elbette birileri sizin fikir özgürlüğünüzü yok etmek için kendi fikirlerini eyleme ve zorbalığa dökmeye kalkarsa sizin de aynı biçimde buna karşılık verme hakkınız saklıdır. (Kısas) Fikirler fikir dünyasında kaldığı ve eylemsel olarak kimsenin kimseye zarar vermek için veya özgürlüğünü ihlal etmek için kullanamadığı durumlarda zararsızdır. Ama pratikte zararlı bir fikir örgütlenmeye başlayıp çoğunlukça savunulmaya başlarsa bu durumda azınlık fikirlerin riskleri orada artmaya başlar. Buna karşı güvence oluşturmak da elbette en önemli konudur. Bunu sağlayabilmek bugün ki gibi anayasal sistemlerin varlığı ile mümkündür. İşte bu yüzden anayasaya aykırı davranmak şiddetle kınanmak ve yapan kişiye hiç bir biçimde saygı duymamak için yeterli ve kesin bir sebeptir. Çünkü bu gibi kişiler bir yerdeki düzenin temeliyle oynamış olarak din literatüründe fitne veya bozgunculuk (düzen /denge bozuculuk ve adaletsizlik ) denen şeyin ta kendisini yapmış olurlar. Bu gibi kişilerle mücadele (kendi fikirlerinize benzer bir fikirde olsa bile) bu yüzden bir insan için en ahlaki konudur. Bu kişilere asla saygı duymamak gerek kendi fikrinizde olsalar bile. Çünkü bu gibi kişiler erdemsiz davranarak sistemin kendilerine tanıdığı hakları kötüye kullanarak kendi gibi düşünmeyenlere saygı duymamış olurlar ki bu şekilde asla saygıyı hak etmezler. Bu durum modern demokrasiler için en önemli sorunu yaratır. Çünkü fikir özgürlüğü tanımak bir yandan erdemsiz (kötü niyetli) kişiler için suistimal yolunu da açmış olur. Yani sistemin kendisine (demokrasiye )düşman bir fikre fikir özgürlüğü tanımak ilerisi için sistemin suistimal edilme ve sonlandırılması riskini taşır. Bu da tam bir maalesef handicaptır.

Sonuç olarak fikirlere saygı bu nedenle duyulmalı ama bu saygı ancak suistimal edilmediğinde hak edilen şeydir. Suistimal başladığı anda ise saygı duymamakta sonuna kadar haklısınız.