Öncelikle bilgiyi size veren kişi veya kaynağın güvenilirliğini sorgulayın. Evrim Ağacı gibi bir platformdan edineceğiniz bilgi ile sıradan bir gazete haber sitesinden edineceğiniz bilginin güvenilirliği arasında çok büyük fark vardır.
İkinci olarak bilgiyi size veren kişi veya kaynağın, bu bilgiyi neye dayanarak ve hangi kaynaklara dayanarak ortaya koyduğuna bakın. Yani kaynakçasına. Gerekirse gidin o kaynakçaları bulun ve okuyun. O kaynakçaların kendilerine ait kaynakçaları varsa onları da okuyun.
Üçüncü olarak kaynakçalarda atıf yapılmış kişilerin bilimsel güvenilirlik seviyesini filtrenizden geçirin. Örneğin Einstein'ın güvenilirlik seviyesiyle sıradan bir üniversitedeki bir doktora tezinin güvenilirlik seviyesi aynı değildir.
Buralara kadar bir absürdlükle karşılaşmadıysanız söz konusu konuyu kendiniz araştırın. Bu araştırmayı çeşitli makale tarama sistemlerinden yapabilirsiniz. En popülerlerinden biri scholar.google.com adresidir.
Kendi elde ettiğiniz kaynaklarda da aksi bir durum görmediyseniz, aksi kanıtlanana veya yanlışlanana kadar söz konusu bilgiye güvenebilirsiniz. Fakat asla bu güven seviyesini %100 yapmayın. En fazla %99,9 da tutun. 2+2=4 denkleminin bile günün birinde yanlışlanma olasılığına daima pay bırakın. Konudan bahsederken "elde edilen son veriler, yapılan en son araştırmalar ışığında durum budur" şeklinde bahsedin. Gökten inmiş vahiy gibi kesin bir dil kullanmayın ve kesin bir bağlılık göstermeyin. Aksi halde bu bilimden ve bilgiden çıkışıp bir inanca dönüşür.
Anekdot olarak eklemek isterim ki bilimle uzaktan yakından alakası olmayan, alternatif bilim içerikli, sözde hoca veya sözde doktor gibi veyahutta bir inancı körü körüne savunmakta olup (spiritüalizmden tutun semavi dinlere kadar her türlü inanç dahil) öne sürdüğü savları bu inancın öğretileriyle aynı noktada buluşturma çabasında olan hiç kimseyi muhattap alıp zamanınızı bile ayırıp dinlemeyin. Boş muhabbet seviyorum maksat laf olsun torba dolsun diyorsanız sizin bileceğiniz iş.
Kısa bir özet:
1) Kim Söylüyor (Söyleyen kişinin eğitim, bilgi ve entelektüel seviyesi)
2) Neye dayanarak söylüyor (Söyleyen kişinin konuyu dayandırdığı kaynaklar ve bu kaynakların kimler olduğu)
3) Kendi yapacağınız ek bağımsız araştırma ve söz konusu söylemle karşılaştırmasının yapılması.
4) Konunun en son araştırmalar ve elde edilen bulgulara göre güvenilirliğinin saptanması.
