Sizce gerçekten birden fazla zeka türü var mı, yoksa herkesin zekası aynı türden mi?

Günümüz bilişsel psikoloji camiasında çoklu zeka teorisini destekleyen ampirik ya yok ya da nadir. Ne Thurnstone'un ne de Gardner'in çoklu zeka modelleri mevcut veriler tarafından desteklenmiyor ve bir asırı aşkın bir süredir biriken literatürün nerdeyse tamamı Charles Spearman'ın genel zekanın tek bir g faktörü ile belirtebileceğini öne sürdüğü modeli destekliyor. Bunun sebebi farklı bilişsel kabiliyetleri ölçmek için standardize edilerek nüfus normuna göre ayarlanmış testlerin faktör analitik bir şekilde ele alınması bu alt-testlerden oluşan kümede elde edilen skorların birleşerek kovaryasyon gösteren bir yapı ortaya çıkartmalarıdır. Psikometrik g faktörü diye kavramlaştırdığımız bir gizli (latent) değişken zekanın yapısını gösteren bir modelde her zaman en tepede bulunarak kendinden altta bulunan değişkenlerin kovaryasyonuna sebep olur. Artık çoklu zeka teorilerinin yeniden kabul edilmesi gibi bir paradigma gerilemesinin mümkün olmadığı da Cattel-Horn-Carrol modeli ile Thomas J. Bouchard'ın öne sürdüğü model gibilerinin ampirik veriler tarafından aşırı sağlam bir şekilde desteklenmesidir.

Bouchard (2005)

Bununla birlikte de davranışsal genetikçilerden bilişsel psikologlara kadar zekayı araştıran belli başlı uzmanlar tarafından imzalanan "Mainstream Science on Intelligence"da da zekanın en güçlü temsilcisinin g faktörü olduğu belirtilmiştir.

Zekanın birçok alt başlığı var: sayısal, duyusal, duygusal, mantıksal, işlevsel... Doğa bilimlerini matematik gibi GERÇEK bir araçla ifade etmemiz maddenin, atomun nasıl kontrol alınabileceği hakkında bize ipuçları verdi. Örneğin fizik biliminde matematik yerine felsefi mantık kursaydık muhtemelen kuantum fiziğini hiçbir zaman anlayamayacaktık. İşe yararlık açısından SAYISAL ZEKA diğer zeka biçimlerini arkada bırakıyor.

Ancak her şey yerinde güzeldir. Sayısal zeka sosyal ilişkilerde pek bir işe yaramaz, sadece hesaplamalar ve evreni tanımlamakta işe yarar. Dikkat edin tanımak demiyorum, tanımlamak. Tanımak ayrı, tanımlamak ayrı. Zekamız bir dosyayı farklı biçimde açabilecek bir program benzeri evreni duyularımızla algılamamızı sağlayan bir araç.

Herkesin zekası aynı türden derken, ele aldığınız ortam önemli. Bir matematik sınavında herkesin sadece sayısal zekası aktiftir. Ancak düşüncenin yoğun olduğu etiğin, siyasetin kısacası felsefenin tartışıldığı ortamda sayısal zeka çöker yerini mantığa bırakır.

Demek istediğim burada ele alınan ortam önemli. Bütün bilimler natüralist bir felsefenin kabulüne dayalı olduğu için bu felsefeye göre mistik düşüncelerin bir manası yok. O yüzden mistik düşünenlerin dikkate değer olacak ifadeleri ve dolayısıyla zekaları da yoktur. Ancak bilimden çıkıp farklı bir temelde ise belki de mistisizm çok daha işlevsel olur.