Yumurtlayan Memeliler (Prototheria)

Tanım ve Genel Bilgiler

Genelde ufak vücutları ve kısa bacakları vardır. Yumurtlayarak çoğalan tek memelilerdir. Fakat yavrularını süt ile beslerler. Yaklaşık 40-50 yıl yaşayabilirler. Anatomileri, diğer yaygın memeli taksonlarına göre oldukça farklıdır. Endotermik (sıcakkanlı) canlılardır; ancak diğer alt sınıflara göre metabolizmaları daha yavaştır. Jugal kemikleri küçülmüş veya yoktur. Keselilerin (Marsupialia) aksine dentary kemikleri mediale bakar. Omuz eklemleri daha komplekstir. Ayrıca lacrimal (göz yaşı) kemiği ve diş bulundurmazlar. Ayrıca beyni saran kemik kısımları alisphenoid kemikten ziyade petrosal kemiktir. Therapsid ataları ve timsahlar gibi yürürken uyluk kemiği (femur) ve kol kemiği (humerus) yere paralel pozisyonda durur. Erkeklerde testisler scrotum isimli kesede değil, abdominal (karın) bölgesinde lokalizedir.

En muhteşem özelliklerinden biri, kaburgaların torasik değil, servikal omurlara bağlı olmasıdır. Modern memelilerin hepsinde kaburgalar, göğüs (thorax) kısmındaki omurlar ile eklem yapar. Ancak bu memelilerde kaburgalar boyun kısmındaki omurlar ile eklem yapar. Öte yandan memeliler gibi kıllı vücuda, 4 odacıklı (2 atrium & 2 ventrikül) kalbe, çekirdeksiz eritrositlere (alyuvar) ve diyafragmaya sahiptirler.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Üç büyük memeli alt sınıfından biridir. Bu alt sınıftaki üyelerinin çoğunun nesli tükenmiştir. Sadece ornitorenk ve birkaç dikenli karıncayiyen türü tarafından tek taksonomik takım olan tek delikliler (Monotremata) içerisinde temsil edilirler. Fosil kayıtlarında Kretase ve Senozoik Dönemlerine ait izler bulunur. Evrimsel süreçte ilk türleşen memeliler oldukları için ilkin memeliler olarak bilinirler. Aslında Triyasik Dönem'de yaşamış memelilerin ataları olan therapsidler ile birçok ortak özellik barındırırlar. Örneğin yumurtlayarak çoğalırlar, kloak bulundururlar ve femur vücudun lateraline dönüktür, yürürken yere paralel durur.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Arjantin'deki fosil kayıtlarına göre eskiden Dünya'nın birçok yerinde yayılım gösterirken, günümüzde sadece Avustralya ve Yeni Gine'de yaşarlar. Ornitorenk gibi üyeler çoğunlukla tatlı sularda vakit geçirirken, dikenli karıncayiyenler sadece karada yaşarlar.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Uzun gagalı dikenlikarıncayiyen (Zaglossus bruijni) IUCN kırmızı listesinde nesli tükenmek üzere olarak belirtilir. Geçtiğimiz yıllarda da ornitorenkler (Ornithorhynchus anatinus), derisi avcılığı nedeni ile sayıları azalmıştı. Fakat son düzenlemelerle tekrardan birey sayısı artırıldı.

Davranış ve Etoloji

Eğer girdiğiniz taksonun davranışsal özellikleri varsa, bunlardan burada bahsediniz. Üreme davranışları, avlanma davranışları, kamuflaj gibi savunma davranışları, vb. özelliklerden bahsedebilirsiniz.

Diyet ve Metabolizma

Hepsi etçildir. Dikenli karıncayiyenler böcekler ve solucanlar ile beslenir. Ornitorenkler ise küçük eklembacaklıları ve ufak omurgalıları yiyebilir.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Sadece uzun gagalı dikenlikarıncayiyen (Zaglossus bruijni) Yeni Gine yerlileri tarafından avlanıp, yenilir. Avlanma oranının artışı nedeni ile soyları tükenmek üzeredir.

Etimoloji

Yunanca Proto "ilk", Theria ise "vahşi hayvan" demektir.