[1]Zamanın B teorisi, determinizm ile ilişkilendirildiğinde, doğrudan determinizmi zorunlu kılmaz, ancak determinizmin lehine bir argüman olarak kullanılabilir. Bu, zamanın doğası hakkındaki felsefi görüşlerin belirli metafizik sonuçlar doğurabileceği düşüncesine dayanır. Şimdi bunu detaylandıralım:
### Zamanın B Teorisi Nedir?
Zamanın B teorisi, zamanı **"tenseless"** (zamansız) olarak kabul eden bir teoridir. Bu teoriye göre, zamanın anları arasında bir "önce" ya da "sonra" gibi mutlak bir fark yoktur; tüm olaylar eşit derecede gerçek ve varlıkta mevcuttur. Geçmiş, şimdi ve gelecek sadece bizim algılamamızın bir sonucudur, objektif olarak zamanın tüm noktaları eşit şekilde var olurlar. Yani, tıpkı bir film şeridindeki kareler gibi, olaylar sırayla gerçekleşiyor gibi görünse de, hepsi bir arada "orada"dır. Zaman, uzayın dört boyutundan biri gibi düşünülür: tıpkı bir nesnenin her üç uzaysal boyutta bir yeri olduğu gibi, her olay da zaman ekseninde bir konuma sahiptir ve bu konumlar arasında temel bir fark yoktur.
### Determinizm Nedir?
Determinizm, evrendeki her olayın, doğa yasalarına ve geçmiş koşullara göre önceden belirlenmiş olduğunu savunan bir felsefi görüştür. Yani, herhangi bir anda evrenin durumu, önceki durumların ve doğa yasalarının zorunlu bir sonucudur.
### Zamanın B Teorisi ile Determinizm Arasındaki İlişki
1. **Tüm Zamanların "Gerçekliği" ve Geleceğin Sabitliği**:
Zamanın B teorisi, tüm zaman anlarının aynı anda var olduğunu savunur. Bu da geçmiş, şimdi ve geleceğin birbirine eşit derecede gerçek olduğunu ileri sürer. Bu durumda, gelecek zaten "var" olduğundan, olaylar belirli bir şekilde gerçekleşmiştir (gelecek, bir anlamda şimdiki gibi sabittir). Bu sabitlik, determinizmi destekleyen bir argüman olabilir, çünkü gelecek olayların hali hazırda belirlenmiş olduğunu ima eder.
2. **Zamanın Doğal Yasalarla Birlikte Sabitliği**:
Eğer tüm zamanlar sabitse, olaylar arasında değişkenlik veya rastgelelik yerine bir neden-sonuç ilişkisi vardır. Geçmişteki koşullar ve doğal yasalar, gelecekteki olayları zorunlu kılar. Zamanın bu "dondurulmuş" yapısı, evrendeki olayların tamamen belirlenmiş bir düzene göre geliştiği anlamına gelir ve bu nedenle B teorisi, determinizmle uyumlu olabilir.
3. **Özgür İradenin Kısıtlanması**:
Zamanın B teorisi, özgür irade için zorluklar doğurabilir, çünkü gelecekte olacak olaylar zaten "orada"dır ve gerçekleşmeleri kaçınılmazdır. Bu durumda, bireyin gelecekteki eylemleri önceden belirlenmişse, özgürce seçim yapma kapasitesine sahip olup olmadığını sorgulamak gerekir. Bu da determinizm lehine bir başka argüman sunar.
### Ancak Zamanın B Teorisi Determinizmi Zorunlu Kılmaz
Her ne kadar zamanın B teorisi, determinizmle uyumlu olsa da, bu, determinizmin zorunlu olarak doğru olduğu anlamına gelmez. Çünkü:
1. **Indeterminizm**: B teorisinin doğru olduğu bir evrende de indeterminizm mümkün olabilir. Kuantum fiziği gibi bazı bilimsel teoriler, evrende bazı olayların belirli bir şekilde değil, olasılıklarla belirlendiğini öne sürer. Yani, gelecekteki olaylar belki "gerçek" olabilir, ancak bu onların nasıl gerçekleşeceğinin kesin olduğu anlamına gelmez.
2. **Modalite Sorunu**: B teorisinin savunduğu zaman algısında, olayların "gerçek" olması onların zorunlu olarak öyle gerçekleştiği anlamına gelmez. Bu yüzden, gelecekte olacak olaylar şu anda var olsa bile, bu onların değiştirilemez olduğu anlamına gelmez.
### Sonuç
Zamanın B teorisi, determinizmi zorunlu kılmaz, ancak onun lehine güçlü bir metafizik argüman sunabilir. Geleceğin sabit ve belirlenmiş olduğu fikri, determinizmle uyumlu olsa da, bu ilişki indeterminizmi tamamen dışlamaz. Özgür irade, kuantum belirsizliği gibi olgular göz önüne alındığında, B teorisi, determinizmi kaçınılmaz kılan bir teori değildir, ancak determinizmin savunulmasını kolaylaştıran bir zemin sunar.
Kaynaklar
- çağrı mert bakırcı. Zamanın B Terorisi. Alındığı Tarih: 7 Eylül 2024. Alındığı Yer: youtube | Arşiv Bağlantısı
